Köp dil bil­me­giň peý­da­sy

Hä­zir­ki wagt­da köp dil bil­ýän­le­riň sa­ny az däl. Bir­den köp di­li su­wa­ra öw­ren­mek kyn däl. Eý­sem, köp dil bil­me­giň nä­hi­li peý­da­la­ry bar­ka?!
Beý­le­ki mil­let­ler bi­len dü­şü­niş­mek: haý­sy­dyr bir se­bäp bi­len da­şa­ry ýur­da gi­di­len­de ýa-da da­şa­ry ýurt­ly myh­man­lar ge­len­de, olar bi­len gep­le­şip bi­ler­si­ňiz. Şeý­le hem baş­ga dil­dä­ki aý­dym-saz­la­ra, film­le­re, ki­tap­la­ra we peý­da­ly mag­lu­mat­la­ra dü­şü­ner­si­ňiz.
Beý­ni­niň iş­jeň­li­gi art­ýar: ça­ga­lar­da baş­ga di­li öw­ren­mek beý­ni­niň iki ta­ra­py­ny hem iş­jeň­leş­dir­ýär. Em­ma ulu­la­ryň beý­ni­si­niň köp­lenç çep ta­ra­py has köp ula­nyl­ýar. Şol se­bäp­li da­şa­ry ýurt di­li­ni ça­ga­lyk­da we ýaş­lyk­da öw­ren­me­giň has aň­sat bol­ýan­dy­gy mä­lim edil­ýär.
Okuw ders­le­rin­de üs­tün­lik ge­tir­ýär: hä­zir­ki wagt­da mek­dep­ler­de da­şa­ry ýurt dil­le­ri öw­re­dil­ýär. Ene di­lin­den baş­ga dil­de gep­läp bil­ýän ça­ga beý­le­ki ders­ler­de hem ök­de bol­ýar.
Bir dil – bir adam, iki dil – iki adam: bu söz ýö­ne ýe­re aý­dyl­man­dyr. Baş­ga bir di­li öw­ren­mek, şol dil­de gep­leş­ýän ýur­duň ede­bi­ýa­ty­ny, me­de­ni­ýe­ti­ni öw­ren­mä­ge giň müm­kin­çi­lik aç­ýar. Is­pan­ça öw­re­nen bir adam, is­pan di­lin­de ýa­zy­lan äh­li eser­le­re dü­şü­nip bil­ýär. Diý­mek, is­pan­ça ýa­zy­lan ki­tap­lar­dan eme­le ge­len ki­tap­ha­na­dan is­len­dik ki­ta­by alyp, okap bi­ler. Da­şa­ry ýurt di­li­ni su­wa­ra bil­ýän ada­myň özü­ne yna­my hem art­ýar.
Ýat­keş­li­gi güýç­len­dir­ýär: ge­çi­ri­len bar­lag­lar tä­ze dil öw­ren­me­giň ýat­keş­li­gi güýç­len­dir­ýän­di­gi­ni ýü­ze çy­kar­dy.

Diň­le­mek has tä­sir­li
Dün­ýä­de bir­nä­çe adam köp dil bil­ýär. Kä­bir adam bol­sa has köp dil öw­ren­me­gi ha­la­ýar. Eý­sem, baş­ga dil öw­re­ni­len­de nä­me­le­re üns ber­me­li?! Dil­çi­ler da­şa­ry ýurt di­li öw­re­ni­len­de diň­le­me­giň has tä­sir­li­di­gi­ni bel­le­ýär­ler. Hä­zir­ki wagt­da iň­lis di­li dün­ýä­de 360 mil­li­on tö­we­re­gi ada­myň ene di­li­dir. Bir mil­liard ada­myň bol­sa, iň­lis di­li­ni ikin­ji dil hök­mün­de bil­ýän­di­gi çak­la­nyl­ýar.

Ikin­ji di­li öw­re­nen­soň, üçün­ji­si aň­sat
Dil­çi­ler dil öw­ren­me­giň pi­kir edi­li­şin­den has aň­sat­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler. Gün­de­lik dur­muş­da bir dil­de dü­şü­niş­mek üçin iki müň söz ýe­ter­lik. Ikin­ji di­l öw­re­ni­len­den soň­ra bol­sa, üçün­ji­ni öw­ren­me­giň has aň­sat bol­ýan­dy­gy­ bel­le­nil­ýär. Bir di­li te­bi­gy ýag­daý­da öw­ren­mek üçin şol di­liň gep­le­şil­ýän ýe­rin­de bo­lup, 5-6 ýy­lyň do­wa­myn­da öw­re­nip bol­ýar. Has çalt we aň­sat öw­ren­mek üçin bol­sa, köp oka­ma­ly bol­ýar. Her di­liň gur­lu­şy ta­pa­wut­ly bo­lup, bu ýag­daý dil öw­re­ni­len­de beý­ni­ni iş­jeň­leş­dir­ýär. Şeý­le hem da­şa­ry ýurt di­lin­dä­ki ses­ler hem baş­ga­ça bo­lup, su­wa­ra gür­le­mek üçin di­li­ňi ýenç­me­li bol­ýar. Bu­lar beý­ni­ni has hem iş­jeň­leş­dir­ýär.

23 ýa­şyn­da 32 dil bil­ýär
Gre­si­ýa­ly Ioan­nis Iko­no­mu 32 dil bil­ýär. Ol Ýew­ro­pa­nyň gün­ba­ta­ryn­da­ky Por­tu­ga­li­ýa­dan Azi­ýa­da ýer­leş­ýän Hy­ta­ýa çen­li ara­lyk­da­ky ýurt­la­ryň äh­li­si­niň di­ýen ýa­ly dil­le­ri­ni bil­ýär. Dil we me­de­ni­ýet ugur­la­ryn­da ýo­ka­ry bi­li­mi bo­lan Iko­no­mu ne­mes, iň­lis, türk, rus, hy­taý ýa­ly bir­nä­çe dil­le­ri bil­ýär. Ol Ýew­ro­pa­da di­ňe es­ton­ça we mal­ta­ça bil­me­ýän­di­gi­ni, şeý­le hem köp dil bil­me­giň halk­la­ryň ara­syn­da­ky dost­luk­ly gat­na­şyk­la­ry art­dyr­ýan­dy­gy­ny aýd­ýar.
Ýe­ri ge­len­de aýt­sak, bel­gi­ýa­ly dil­çi Io­gan Wan­de­wal­le 35 dil bi­lip, bu ugur­da re­kor­dyň eýe­si. Ol türk­men di­li bi­len bir ha­tar­da, arap, azer­baý­jan, baş­gyrt, ne­mes, iň­lis, fran­suz, gol­land, ital­ýan, gyr­gyz, pars, rus, sua­hi­li, tä­jik, ta­tar, ty­wa, uý­gur, öz­bek ýa­ly dil­le­ri bil­ýär. Şeý­le hem la­tyn we ga­dy­my slaw ýa­ly hä­zir­ki wagt­da gep­le­şil­me­ýän dil­le­riň ýe­di­si­ni bil­ýär.

Ma­ýa Şy­hy­ýe­wa,

Döw­let­mäm­met Aza­dy adyn­da­ky Türk­men mil­li dün­ýä dil­le­ri ins­ti­tu­ty­nyň uly mu­gal­ly­my.