Şy­gyr äle­mi­niň be­lent çy­na­ry

Ge­çen ýyl ýur­du­myz­da we da­şa­ry ýurt­lar­da Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dog­lan gü­nü­niň 300 ýyl­ly­gy giň­den bel­le­nil­di. Tür­ki me­de­ni­ýe­tiň hal­ka­ra gu­ra­ma­sy (TÜRK­SOÝ) 2024-nji ýy­ly «Tür­ki dün­ýä­si­niň be­ýik şa­hy­ry we akyl­da­ry Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy ýy­ly» di­ýip yg­lan et­di. Şa­hy­ryň gol­ýaz­ma­lar top­lu­my ÝU­NES­KO-nyň «Dün­ýä­niň ha­ky­da­sy» mak­sat­na­ma­sy­nyň hal­ka­ra sa­na­wy­na gi­ri­zil­di. Şa­hy­ryň dog­lan gü­nü­niň 300 ýyl­ly­gy 2024-2025-nji ýyl­lar­da ÝU­NES­KO bi­len bi­le­lik­de bel­le­ni­lip ge­çil­jek şan­ly se­ne­le­riň ha­ta­ry­na go­şul­dy. Paý­tag­ty­my­zyň gü­nor­ta bö­le­gin­de Kö­pet­da­gyň ete­gin­de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň ýa­dy­gär­li­gi we tä­ze me­de­ni-se­ýil­gäh top­lu­my açyl­dy. Akyl­dar şa­hy­ryň umu­ma­dam­zat gym­mat­ly­gy­na öw­rü­len goş­gu­la­ry ýer­leş­di­ri­len «Mag­tym­gu­ly» at­ly ki­tap çap edil­di we dür­li dil­le­re ter­ji­me dil­di.
Tä­ze, 2025-nji ýy­lyň – Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­ly­nyň bo­sa­ga­syn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň 2024-nji – «Pä­him-paý­has um­ma­ny Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy» ýy­ly­nyň jem­len­me­gi bi­len bag­ly­lyk­da, «Mag­tym­gu­ly – dün­ýä­niň akyl­da­ry» at­ly ki­ta­by çap­dan çyk­dy we bu ki­tap äh­li hal­ky­myz we giň oky­jy­lar köp­çü­li­gi üçin ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak aja­ýyp baý­ram­çy­lyk sow­ga­dy bol­dy. Ki­tap­da türk­men hal­ky­nyň dur­mu­şyn­da, dün­ýä ede­bi­ýa­ty­nyň al­tyn ha­zy­na­syn­da Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň eýe­le­ýän or­ny gi­ňiş­le­ýin açy­lyp gör­ke­zil­ýär. Şeý­le-de akyl­dar şa­hy­ryň dö­re­di­ji­li­gi­niň we dur­muş ýo­lu­nyň yl­my esas­da öw­re­ni­li­şi, pä­him-paý­has­ly şy­gyr­la­ry­nyň dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak­da­ky äh­mi­ýe­ti, «Pä­him-paý­has um­ma­ny Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy» di­ýen aja­ýyp şy­ga­ra bes­le­nen 2024-nji ýyl­da be­ýik söz us­sa­dy­nyň dog­lan gü­nü­niň 300 ýyl­lyk şan­ly se­ne­si­ne ba­gyş­la­nyp ge­çi­ri­len hal­ka­ra çä­re­ler ba­ra­da söh­bet edil­ýär.
Türk­men hal­ky­nyň ga­dym­dan gel­ýän mil­li mi­ra­sy, ede­bi­ýa­ty bar. Nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­my­zyň gör­nük­li we­ki­li bo­lan Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dö­re­di­ji­li­gi, aja­ýyp goş­gu­la­ry yn­san kal­by­ny ruh­lan­dyr­ýar. Mag­tym­gu­ly ata­myz XVIII asyr­da ýa­şan, türk­men nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­nyň kä­mil­leş­me­gi­ne örän uly go­şant go­şan, türk­men ede­bi di­li­ni ös­dür­mek­de uly iş­ler bi­ti­ren şa­hyr­dyr. Mag­tym­gu­ly ata­myz tu­tuş adam­za­da söz mül­kü­ni – ba­ha­sy­ny hiç zat bi­len öl­çäp bol­ma­jak pä­him­le­ri, ne­si­hat­la­ry, öwüt-ün­dew­le­ri ýa­dy­gär goý­dy. Bu gün­ki gü­ne çen­li şa­hy­ryň ede­bi mi­ra­sy ha­kyn­da en­çe­me yl­my ga­ra­ýyş­lar be­ýan edil­di, ki­tap­lar çap edil­di. Mag­tym­gu­ly özü­niň be­ýik­li­gi bi­len türk­me­ni beý­geld­ýär.
Her hal­kyň ba­şy­na täç ed­ýän gym­mat­lyk­la­ry bol­ýar. Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy yrak­la­ry ýa­kyn­laş­dy­ran, şy­gyr­la­ry bi­len gö­wün­le­ri şat eden, gud­rat ki­min asyr­la­ryň sön­mez çy­ra­gy­na öw­rü­len akyl­dar şa­hyr­dyr. Şa­hy­ryň dö­re­di­ji­li­gi­ne ser sal­saň dur­mu­şyň äh­li ýol­la­ry­ny aňyn­da aý­lan we şol ýol­lar­dan nä­dip baş alyp çyk­ma­ly­dy­gy ha­kyn­da pi­kir eden, şol ýol­la­ryň çöz­gü­di­ni öwüt-ün­dew, şi­rin zy­ban­ly­lyk bi­len be­ýan eden us­sa­da gö­züň düş­ýär. Şeý­le in­çe­den sün­nä­läp ýa­zy­lan se­tir­ler kal­byň ta­ry­na kak­ýar. Us­sa­dy­my­zyň zer­den zy­nat­ly her bir se­ti­ri hiç wagt öz gym­ma­ty­ny ýi­tir­me­ýär. Çün­ki Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dö­re­di­ji­li­gin­de akyl bar, akym bar, ma­ny-maz­mun bar. Be­ýik yn­sa­nyň şy­gyr­la­ry adam­la­ry dur­mu­şa ug­ruk­dyr­ýar, ýo­la sal­ýar. Da­na Py­ra­gy­nyň hal­ky­my­zyň be­ýik şa­hy­ry bo­lan­dy­gy­na gu­wan­ýa­rys, be­ýik şa­hy­ry gym­mat­lyk saý­ýan ha­lky­my­zyň bar­dy­gy­na bol­sa diý­seň buý­san­ýa­rys.

Şy­gyr ýaz­sam keş­biň gel­ýär gö­zü­me,
To­gap ed­ýäs her mu­kad­des sö­zü­ňe,
Göw­her­den gaş­syň sen dün­ýäň ýü­zü­ne,
Ru­huň dost­laş­dy­rar ýa­kyn-yra­gy
Us­sa­dy­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy.

Dün­ýä aşyk bu gün se­niň ady­ňa,
Ýer ýü­zü­ne ýaý­ran şöh­rat-şa­ny­ňa,
Ýaş­lar her ädim­de sa­lyp ýa­dy­na,
Şy­gyr äle­mi­niň be­lent çy­na­ry
Us­sa­dy­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy.

Şi­rin Oraz­my­ra­do­wa,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň talyby.