Gü­nor­ta Ame­ri­ka yk­ly­my­na Ýewropalylar ara­laş­maz­dan ozal hem Ama­zon­ka der­ýa­sy­nyň ke­na­ryn­da şa­ly­çy­lyk bi­len meş­gullanylýan eken. Ýerli daýhanlar 4000 ýyl mun­dan ozal hem ol ýerde şa­ly ekip, eke­ran­çy­ly­ga uly üns be­rip­dir­ler. Bu ba­ra­da “Na­tu­re Ecolo­gy & Evolu­ti­on” žur­na­ly­nyň yl­my bar­lag­la­ry­nyň ne­ti­je­sin­de bel­le­nip ge­çil­ýär.
Ýer şa­ry­nyň dür­li se­bit­le­rin­de şa­ly esa­sy oba ho­ja­lyk ekin­le­ri­niň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Hä­zir­ki Hy­ta­ýyň çäginde 10 müň ýyl mun­dan ozal, Gün­ba­tar Af­ri­ka­da bol­sa, 2 müň ýyl mun­dan ozal şa­ly eki­lip­dir. Ar­heo­log­la­ryň Bra­zi­li­ýa­nyň Ron­do­ni­ýa şta­ty­nyň Gua­po­re der­ýa­sy­nyň ke­na­ryn­da­ky se­bit­le­rin­de alyp bar­ýan ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri­niň ne­ti­je­si­ne gö­rä, tü­wi­niň kä­bir gör­nüş­le­ri­niň galyndylarynyň üs­tün­den ba­ryl­dy. Yl­my bar­lag­la­ra gö­rä, ýer­li daý­han­la­ryň ir dö­wür­ler­de oba ho­ja­lyk eki­ni­niň bu gör­nü­şi­ni ös­dü­rip ýe­tiş­di­ren­di­kleri mä­lim edil­di.
– Bu Gü­nor­ta Ame­ri­ka­da şa­ly­nyň ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­endigi hem-de onuň iý­mit hök­mün­de ula­ny­lan­dy­gy ba­ra­da­ky il­kin­ji sel­jer­me­dir – di­ýip, Ek­ser­ter uni­wer­si­te­ti­niň aly­my Ho­se Iriar­te gür­rüň ber­ýär. Mun­dan baş­ga-da, bu se­bi­tiň ýa­şaý­jy­la­ry mek­ge­jö­wen, pal­ma aga­jy­nyň iý­miş­le­ri, gabak we beý­le­ki iý­miş­ler bi­len iý­mit­le­nip­dir­ler.