2017-nji ýy­lyň ýat­da ga­lan wa­ka­la­ry

ÝAN­WAR
1-nji ýan­war – Por­tu­ga­li­ýa­nyň ozal­ky hö­kü­met baş­tu­ta­ny An­to­nio Gu­ter­reş 5 ýyl möh­let bi­len Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň baş sek­re­ta­ry we­zi­pe­si­ne res­mi taý­dan gi­riş­di.
3-nji ýan­war – Is­lan­di­ýa­da 2017-nji ýy­lyň il­kin­ji bä­be­gi 1980-nji ýyl­da dün­ýä inen il­kin­ji bä­bek bo­lan eje ta­ra­pyn­dan dün­ýä in­di.
4-nji ýan­war – Ame­ri­kanyň meş­hur aý­dym­çysy Ja­net Jek­son 50 ýa­şyn­da il­kin­ji bä­be­gi­ni dün­ýä in­der­di.
9-njy ýan­war – 74-nji “Al­tyn glo­bus” baý­rak gow­şu­ry­lyş da­ba­ra­sy ge­çi­ril­di. On­da 6 ugur bo­ýun­ça baý­ra­ga hö­dür­le­nen “La La Land” fil­mi öň­de­li­gi eýe­le­di.
20-nji ýan­war – ABŞ-nyň 44-nji Pre­zi­den­ti Ba­rak Oba­ma we­zi­pe­si­ni tab­şyr­dy. Ýur­duň 45-nji Pre­zi­den­ti Do­nald Tramp ka­sam ka­bul edip, we­zi­pe­si­ne gi­riş­di.
27-nji ýan­war – Hy­taý­da gün­do­gar se­ne­na­ma­sy­na gö­rä, tä­ze ýyl hök­mün­de ka­bul edil­ýän “Çun­jie” (Ba­har baý­ra­my) we ho­raz ýy­ly bel­len­di.
30-njy ýan­war – De­mir­ga­zyk Af­ri­ka­da ýer­leş­ýän Ma­rok­ko döw­le­ti 33 ýyl­dan soň­ra Af­ri­ka Bi­le­le­şi­gi­ne gaý­ta­dan ag­za bol­dy.

FEW­RAL
2-nji few­ral – In­ter­net ul­ga­my­nyň öň­de­ba­ry­jy­sy “Go­og­le” dün­ýä­niň iň gym­mat­ly bren­di sa­na­wyn­da “App­le” kom­pa­ni­ýa­syn­dan öňe saý­lan­dy.
6-njy few­ral – Ka­ta­ryň ra­ýat awia­si­ýa­sy­na de­giş­li “Boeing-777” ky­sym­ly ýo­lag­çy uça­ry 16 sa­gat 23 mi­nut uçuş ama­la aşy­ryp, dün­ýä­niň iň köp wagt­lyk uçu­şy­ny amala aşyrdy.
6-njy few­ral – Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­nyň şa ze­na­ny Ýe­li­za­we­ta II tagt­da­ky 65-nji ýy­ly­ny bel­läp geç­di.
12-nji few­ral – Türk­me­nis­tan­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. Saý­law­la­ryň ne­ti­je­si­ne gö­rä, Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedow gaý­ta­dan döw­let Baş­tu­tan­ly­gy­na saý­lan­dy.
12-nji few­ral – Ger­ma­ni­ýa­nyň ozal­ky da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri Frank-Wal­ter Ştaýn­me­ýer ýur­duň 12-nji Pre­zi­den­ti we­zi­pe­si­ne saý­lan­dy.
13-nji few­ral – Aý­dym-saz ug­ry bo­ýun­ça her ýyl ge­çi­ril­ýän “Grem­mi” baý­rak gow­şu­ry­lyş da­ba­ra­sy bol­dy. ABŞ-nyň Los-An­je­les şä­he­rin­de ge­çi­ri­len da­ba­ra­da 28 ýaş­ly bri­tan aý­dym­çy Ade­le 5 ugur bo­ýun­ça baý­ra­ga my­na­syp bol­dy.
26-njy few­ral – ABŞ-nyň Los-An­je­les şä­he­rin­de 89-njy “Os­kar” baý­rak­la­ry gow­şu­ryl­dy.
27-nji few­ral – Bang­la­deş Ko­so­wa­nyň ga­raş­syz­ly­gy­ny yk­rar eden 114-nji ýurt bol­dy.

MART
3-nji mart – ABŞ-ly alym­lar üç öl­çeg­li prin­te­riň (3D) kö­me­gi bi­len da­mar to­ru­ny oý­lap tap­dy.
15-nji mart – Gol­lan­di­ýa­da par­la­ment saý­la­wy ge­çi­ril­di. On­da ýur­duň Prem­ýer-mi­nist­ri Mart Rut­te­niň ýol­baş­çy­ly­gyn­da­ky pa­ra­hat­çy­lyk we de­mok­ra­ti­ýa üçin Halk par­ti­ýa­sy ýe­ňiş ga­zan­dy.
15-nji mart – Pa­kis­tan­da 19 ýyl­dan soň­ra uç­dan­tut­ma ilat ýa­zu­wy ge­çi­ril­di. Bu çä­re 15-nji maý­da ta­mam­lan­dy.
26-njy mart – Bol­ga­ri­ýa­da par­la­ment saý­la­wy ge­çi­ril­di. Onuň ne­ti­je­si bo­ýun­ça 5 sy­ýa­sy par­ti­ýa­nyň agzalary de­pu­tat­lyga saý­lan­dy.
28-nji mart – Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi Gru­zi­ýa­nyň ra­ýat­la­ry­na yg­ty­ýar­na­ma­syz gel­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­ret­di.

AP­REL
2-nji ap­rel – Ser­bi­ýa­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. Sy­ýa­sy-jem­gy­ýet­çi­lik çä­re­sin­de ýur­duň Prem­ýer-mi­nist­ri Alek­sandr Wu­çiç ses­le­riň 55,1 gö­te­ri­mi­ni ga­za­nyp, ýur­duň tä­ze döw­let Baş­tu­ta­ny bol­dy.
2-nji ap­rel – Ek­wa­dor­da­ky döw­let baş­tu­tan­ly­gy saý­law­la­ryn­da da­laş­gär Le­nin Mo­re­no ses­le­riň 51 gö­te­ri­mi­ni eýe­läp, Pre­zi­dent bol­dy.
4-nji ap­rel – Dün­ýä­niň iň uly al­ma­zy Gon­kong şä­he­rin­de ge­çi­ri­len söw­da sa­tu­wyn­da 71,2 mil­li­on dol­la­ra sa­tyl­dy.
6-njy ap­rel – Gam­bi­ýa­da 22 ýyl­dan soň­ra par­la­ment saý­la­wy ge­çi­ril­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny Ada­ma Bar­ro­wyň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ge­çi­ri­len saý­law­da oňa gol­daw ber­ýän 7 par­ti­ýa­dan 4-si­niň ag­za­la­ry de­pu­tat­ly­ga saý­lan­dy.
11-nji ap­rel – Pa­ra­hat­çy­lyk bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­nyň eýe­si Ma­la­la Ýu­suf­zaý Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň pa­ra­hat­çy­lyk il­çi­si hök­mün­de saý­lan­dy. Ol bu ugur­da il­çi saý­la­nan iň ýaş we­kil bol­dy.
15-nji ap­rel – Dün­ýä­niň iň ýa­şu­ly ze­na­ny ita­li­ýa­ly Em­ma Mo­ra­no 117 ýa­şyn­da ara­dan çyk­dy.
23-nji ap­rel – Fran­si­ýa­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry­nyň bi­rin­ji tap­gy­ry ge­çi­ril­di. Da­laş­gär­ler Em­ma­nu­el Mak­ron we Ma­rin Le Pen ikin­ji tap­gyr­da bäs­leş­mä­ge hu­kuk ga­zan­dy.

MAÝ
4-nji maý – Gü­nor­ta Ko­re­ýa­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. Şol saý­law­da ýur­duň De­mok­ra­tik par­ti­ýa­sy­nyň da­laş­gä­ri Mun Çže In döw­let baş­tu­tan­ly­gy­na saý­lan­dy.
7-nji maý – Fran­si­ýa­da­ky Pre­zi­dent saý­law­la­ry­nyň ikin­ji tap­gy­ry ge­çi­ril­di. 39 ýaş­ly Em­ma­nu­el Mak­ron ses­le­riň 66,1 gö­te­ri­mi­ni eýe­läp, ýur­duň Pre­zi­den­ti bol­dy.
19-njy maý – Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­syn­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. Şol saý­law­da ýur­duň Pre­zi­den­ti Ha­san Ru­ha­ni ses­le­riň 57 gö­te­ri­mi­ni eýe­läp, ikin­ji ge­zek Pre­zi­dent­li­ge saý­lan­dy.
20-nji maý – ABŞ-nyň Pre­zi­den­ti Do­nald Tramp hem-de Sa­ud Ara­bys­ta­ny Pa­ty­şa­ly­gy­nyň Pa­ty­şa­sy Sal­man Ben Ab­de­la­ziz Al Sau­dyň ara­syn­da­ky gep­le­şik­ler­den soň­ra 280 mil­liard dol­lar möç­be­rin­de iki­ta­rap­la­ýyn yla­la­şyk­la­ra gol çe­kil­di.
23-nji maý – Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň baş di­rek­to­ry we­zi­pe­si­ne efio­pi­ýa­ly Ted­ros Adan saý­lan­dy.

IÝUN
5-nji iýun – Hy­taý­da 800 ýyl mun­dan ozal, ýi­ten Fu­gan yba­dat­ha­na­sy ar­heo­lo­gik ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de ta­pyl­dy. Alym­lar Fu­gan yba­dat­ha­na­sy­nyň go­la­ýyn­da ga­dy­my 80 gu­bur, bud­dizm di­ni­ne de­giş­li eser­ler we 500-e go­laý ga­dy­my heý­kel tap­dy­lar.

IÝUL
7-nji iýul – Uly-20-li­ge ag­za ýurt­la­ryň döw­let we hö­kü­met baş­tu­tan­la­ry Ger­ma­ni­ýa­nyň Gam­burg şä­he­rin­de ge­çi­ri­len sam­mi­te gat­naş­dy.
14-nji iýul – Ka­na­da­nyň tä­ze gu­ber­na­to­ry ozal ast­ro­nawt bo­lan Ju­li Pa­ýet bol­dy.
AW­GUST
3-nji aw­gust – Eý­ran­da­ky saý­law­lar­da ýe­ňiş ga­za­nan Pre­zi­dent Ha­san Ru­ha­ni ka­sam ka­bul edip, res­mi taý­dan we­zi­pe­si­ne gi­riş­di.
22-nji aw­gust – ABŞ-da 1918-nji ýyl­dan soň­ra eme­le ge­len te­bi­gy ha­dy­sa Gü­nüň do­lu­ly­gy­na tu­tul­ma­gyna ýur­duň bir­nä­çe we­la­ýa­tyn­da uly şow­hun bi­len to­ma­şa edil­di.

SENT­ÝABR
9-njy sent­ýabr – Ita­li­ýa­da ge­çi­ril­en 74-nji We­ne­si­ýa ki­no fes­ti­wa­lyn­da “Al­tyn ýol­bars” baý­ra­gy­na mek­si­ka­ly re­žiss­ýor Gu­il­ler­mo Del To­ro­nyň “The Sha­pe of Wa­ter” at­ly ki­no­sy my­na­syp bol­dy.
13-nji sent­ýabr – Sin­ga­pur­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. On­da ýe­ňiş ga­za­nan Ha­li­ma Ýa­kub ýur­duň il­kin­ji ze­nan döw­let baş­tu­ta­ny bol­dy.
15-nji sent­ýabr – ABŞ-nyň kos­mos agent­li­gi­niň (NA­SA) Sa­turn pla­ne­ta­syn­da yl­my-bar­lag iş­le­ri­ni alyp bar­ýan “Kas­si­ni” älem gä­mi­si 20 ýyl­lyk işi­ni ta­mam­la­dy.
26-njy sent­ýabr – Dün­ýä­niň ikin­ji uly al­ma­zy 53 mil­li­on dol­la­ra sa­tyl­dy.
26-njy sent­ýabr – Hy­taý­da dün­ýä­niň il­kin­ji sü­rü­ji­siz de­ňiz uça­ry (am­fi­bik dron) ön­dü­ril­di.
26-njy sent­ýabr – Sa­ud Ara­bys­ta­ny­nda ze­nan­la­ra sü­rü­ji­lik şa­ha­dat­na­ma­syny al­ma­ga we ulag sür­mä­ge rug­sat be­ril­di.

OKT­ÝABR
2-nji okt­ýabr – Luk­man­çy­lyk ug­ry bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­ny ga­za­nan alym­lar bel­li bol­dy. Oňa Jeff­ri Holl, Maýkl Ros­baş hem-de Maýkl Ýang eýe bol­dy.
3-nji okt­ýabr – Fi­zi­ka ug­ry bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­na Raý­ner Waýs, Bar­ri Ba­riş we Kip Torn eýe bol­dy.
4-nji okt­ýabr – Hi­mi­ýa ug­ry bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy şweý­sa­ri­ýa­ly Žak Du­bo­çe­te, ger­ma­ni­ýa­ly Ioa­him Fran­ka hem-de ang­li­ýa­ly Ri­çard Hen­der­so­ne be­ril­di.
5-nji okt­ýabr – Ede­bi­ýat bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­nyň 2017-nji ýyl­da­ky eýe­si ýa­po­ni­ýa­ly Be­ýik Bri­ta­ni­ýa­nyň ra­ýa­ty Ka­zuo Işi­gu­ro bol­dy.
9-njy okt­ýabr – Yk­dy­sa­dy­ýet bo­ýun­ça No­bel baý­ra­gy­na ame­ri­ka­ly yk­dy­sa­dy­ýet­çi Ri­çard Ta­ler my­na­syp bol­dy.
15-nji okt­ýabr – Gyr­gyz Res­pub­li­ka­syn­da Pre­zi­dent saý­law­la­ry ge­çi­ril­di. Onuň ne­ti­je­si bo­ýun­ça So­si­al-de­mok­ra­tik par­ti­ýa­nyň ag­za­sy Soo­ron­baý Že­en­be­kow ýe­ňiş ga­zan­dy.
18-nji okt­ýabr – Ede­bi­ýat ug­ry bo­ýun­ça gow­şu­ryl­ýan ab­raý­ly baý­rak­la­ryň bi­ri ha­sap­lan­ýan “Man Boo­ker” baý­ra­gy­na ame­ri­ka­ly ýa­zy­jy Jorj San­ders eýe bol­dy.
20-nji okt­ýabr – Li­wa­nyň mej­li­si 12 ýyl­dan soň­ra ýur­duň il­kin­ji býu­je­ti­ni tas­syk­la­dy.

NO­ÝABR
10-njy no­ýabr – Hy­taý­da ge­çi­ri­len yl­my-göz­leg iş­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de, 2 müň ýyl­lyk ham­mam ta­pyl­dy.
12-nji no­ýabr – Hy­taý­da sal­lah­lar gü­nün­de 24 sa­ga­dyň do­wa­myn­da 256,3 mil­liard dol­lar möç­be­rin­de söw­da ama­la aşy­ryl­dy.
15-nji no­ýabr – Leo­nar­do da Win­çi­niň “Sal­wa­tor Mun­di” at­ly ese­ri 450,3 mil­li­on dol­la­ra sa­tyl­dy. Ol şu wag­ta çen­li iň ýo­ka­ry ba­ha sa­ty­lan eser bol­dy.
17-nji no­ýabr – ABŞ-nyň “Tes­la” kom­pa­ni­ýa­sy elekt­rik to­gy bi­len iş­le­ýän il­kin­ji ýük ula­gy­ny ta­nyş­dyr­dy. 2019-njy ýyl­da ön­dü­ri­lip baş­lan­jak ýük ula­gy zar­ýad ber­len­den soň­ra 804 ki­lo­metr ýol ge­çer.
21-nji no­ýabr – Zim­bab­we­niň Pre­zi­den­ti Ro­bert Mu­ga­be 37 ýyl­dan soň­ra we­zi­pe­si­ni tab­şyr­dy.

DE­KABR
2-nji de­kabr – Ka­na­da­nyň Mon­re­al şä­he­rin­de ýe­riň aşa­gyn­da 15 müň ýyl­lyk go­wak ta­pyl­dy.
8-nji de­kabr – San­la­ýyn şa­ýy pu­ly “Bitcoin”-iň ba­ha­sy 19 müň dol­lar­dan ge­çip, re­kord goý­dy. Ýy­lyň ba­şyn­da onuň ba­ha­sy 1 müň dol­la­ra deň­di.
16-njy de­kabr – Awst­ri­ýa­da tä­ze hö­kü­met dü­zül­di. Ýur­duň ozal­ky da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri Se­bast­ýan Kurs hö­kü­met baş­tu­ta­ny bol­dy we ol Ýew­ro­pa­nyň iň ýaş Prem­ýer-mi­nist­ri de­re­je­si­ni eýe­le­di.
18-nji de­kabr – Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­da mart aýyn­da ge­çi­ril­jek Pre­zi­dent saý­law­la­ry üçin saý­law möw­sü­mi­ne ba­dal­ga be­ril­di.
27-nji de­kabr – Rus­si­ýa­nyň Pre­zi­den­ti Wla­di­mir Pu­tin saý­law­lar üçin da­laş­gär bol­dy.