Çüý­şä­niň içi­ne hat ýa­zyp, ony deň­ze oklap, onuň ýe­ti­ril­mek is­le­nil­ýän ada­my­na go­wuş­ma­gy­ny tol­kun­la­ra “ynan­mak” ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri de­ňiz­çi­le­riň we ba­lyk­çy­la­ryň en­di­gi bol­sa ge­rek. Go­laý­da Awst­ra­li­ýa­da de­ňiz ke­na­ryn­dan ta­py­lan çüý­şä­niň için­den 1886-njy ýyl­da ýa­zy­lan hat çyk­dy. Ýag­ny, ol mun­dan 132 ýyl ozal ýa­zy­lyp­dyr. Hat “Pau­la” at­ly ne­mes gä­mi­sin­den Hin­di um­ma­nyn­da su­wa taş­la­nan eken. Um­ma­ny öw­ren­mek bi­len meş­gul­lan­ýan hü­när­men­ler su­wuň aky­my­ny has ta­kyk anyk­la­mak mak­sa­dy bi­len ony deň­ze taş­lap­dyr­lar. Çüý­şä­ni ta­pan Ton­ýa Ill­man il­ki onuň nä­me­di­gi­ne dü­şün­män­dir. Ol bu çüý­şä­ni ki­tap tek­je­si­ni be­ze­mek mak­sa­dy bi­len öýü­ne ge­ti­rip­dir. Onuň için­de hat bar­dy­gy­ny bol­sa, öýü­ne ge­len myh­man gyz aňyp­dyr. Ill­man ha­tyň daň­lyp çüý­şä­niň içi­ne sal­nan­dy­gy­ny we onuň çyg çe­ken­di­gi­ni aýd­ýar. Ha­tyň bar­dy­gy bel­li bo­lan­dan soň­ra ony Gün­ba­tar Awst­ra­li­ýa mu­ze­ýi­niň hü­när­men­le­rine gowşurypdyr. Hü­när­men­ler bu çüý­şä­niň su­wa aty­la­nyn­dan bir ýyl ge­çen­den soň, ke­na­ra ge­lip ýe­ten­di­gi­ni bel­le­ýärler. Em­ma ol gu­muň aşa­gyn­da göm­lüp bir asyr­dan gow­rak ýa­typ­dyr. Hat­da ony ta­pan ada­myň özü­ne iň go­laý Ne­mes de­ňiz bar­lag­la­ry mer­ke­zi­ne ýa-da dip­lo­ma­tik we­kil­ha­na­sy­na el­til­me­gi ha­ýyş edil­ýär.
Mundan ozal, 2005-nji ýyl­da Ger­ma­ni­ýa­da ta­py­lan çüý­şe­dä­ki hat bol­sa, şon­dan 108 ýyl ozal, deň­ze aty­lan eken.