BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 73-nji mej­li­si

18-nji sent­ýabr­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 73-nji mej­li­si öz işi­ne baş­la­dy. Oňa Ek­wa­do­ryň ozal­ky da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri Ma­ri­ýa Fer­nan­da Es­pi­no­sa baş­lyk­lyk ed­ýär. Ol no­bat­da­ky mej­li­siň açy­ly­şyn­da eden çy­ky­şyn­da özü­niň baş­lyk­ly­gy­nyň do­wa­myn­da, esa­san, mig­ra­si­ýa, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, ma­ýyp­la­ryň hu­kuk­la­ry, gen­der deň­li­gi we dur­nuk­ly ösü­şi tiz­leş­dir­mek ýa­ly me­se­le­le­re aý­ra­tyn ün­süň gö­nük­di­ril­jek­di­gi­ni mä­lim et­di. BMG-niň Baş sek­re­ta­ry An­to­nio Gu­ter­reş bol­sa, mej­li­siň açy­ly­şyn­da eden çy­ky­şyn­da bu ugur­da­ky ta­gal­la­la­ry gol­dap, dün­ýä li­der­le­ri­ni hyz­mat­daş­ly­ga ça­gyr­dy. Şeý­le-de ol mej­li­siň do­wa­myn­da pa­ra­hat­çy­ly­gy ber­kit­mek, 2030-njy ýy­la çen­li dö­wür üçin dur­nuk­ly ösüş ba­bat­da gün ter­ti­bi­ni do­ly möç­ber­li ama­la aşyr­mak, jem­gy­ýet­de ýaş­la­ryň or­nu­ny ber­kit­mek, ga­ryp­ly­gy ara­dan aýyr­mak­da gys­sag­ly çä­re­le­ri ama­la aşyr­mak we beý­le­ki­ler ba­bat­da wa­jyp me­se­le­le­riň ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­jak­dy­gy­ny nyg­ta­dy.
Şeý­le hem 21-nji sent­ýabr­da BMG-niň Nýu-Ýork­da­ky ştab-kwar­ti­ra­syn­da Baş sek­re­tar An­to­nio Gu­ter­reş pa­ra­hat­çy­lyk ja­ňy­ny kak­dy. Şondan soň, her ýyl bel­le­nip ge­çil­ýän Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk gü­nü­ni baý­ram et­mek da­ba­ra­sy baş­lan­dy. Bu da­ba­ra her ýy­lyň 21-nji sent­ýab­ryn­da bel­le­nip ge­çi­lip, bu ýyl­ky­sy adam hu­kuk­la­ry­nyň äh­lu­mu­my jar­na­ma­sy­nyň ýet­miş ýyl­ly­gy­na ba­gyş­lan­ýar. Mah­la­sy, 1954-nji ýyl­da 60 ýur­duň ça­ga­la­ry­nyň ýyg­nan şa­ýy­lyk­la­ryn­dan guý­lup ýa­sa­lan pa­ra­hat­çy­lyk ja­ňy Ýa­po­ni­ýa ta­ra­pyn­dan BMG-ä gow­şu­ry­lyp, şu gün­ki gü­ne çen­li ula­nyl­ýar.
BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 73-nji mej­li­si­niň öňü­sy­ra­syn­da Slo­we­ni­ýa­nyň ozal­ky mej­li­si­niň baş­ly­gy Mi­ros­law Laý­çak öz es­ta­fe­ta çe­ki­ji­ni ek­wa­dor­ly mi­ras­gä­ri Ma­ri­ýa Es­pi­no­sa ber­di.
Baş­ly­gyň çe­ki­ji – BMG-niň res­mi ýyg­nak­la­ry­nyň aý­ryl­maz ny­şa­ny­dyr. Çe­ki­jiň ur­gu­sy mas­la­ha­tyň baş­la­nan­dy­gy hem-de onuň ta­mam­la­nan­dy­gy, gün ter­ti­bi­niň ma­kul­la­nan­dy­gy, we­zi­pe­li şah­syň saý­la­nan­dy­gy we jar­na­ma­nyň ka­bul edi­len­di­gi hak­da ha­bar ber­ýär. Şeý­le hem ol üm­süm­li­gi sak­la­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni hem ýat­lad­ýar. Ştab-kwar­ti­ra­nyň dür­li-dür­li mas­la­hat zal­la­ryn­da ül­ňü­le­re la­ýyk uly bol­ma­dyk agaç çe­kiç­le­ri bar. Ýö­ne Baş As­samb­le­ýa­nyň çe­ki­ji uly bo­lup, go­ňur-gy­zyl reň­kli­dir. Il­kin­ji ge­zek hä­zir­ki za­man par­la­men­ti­niň düý­bi 930-njy ýyl­da Is­lan­di­ýa­da tu­tul­ýar. Şeý­le hem is­land de­mok­ra­ti­ýa­sy iň ga­dy­my halk hä­ki­mi­ýe­ti ha­sap­lan­ýar. Şo­ňa gö­rä, XX asy­ryň or­ta­la­ryn­da is­land­lar “dün­ýä par­la­men­tin­de”, ýag­ny BMG-de baş­lyk­lyk ed­ýä­niň elin­de hut, is­land çe­ki­ji­niň bol­ma­gy­ny ze­rur ha­sap­lapdyrlar. 1952-nji ýyl­da Nýu-Ýork­da Ist-Ri­we­riň ke­na­ryn­da BMG-niň tä­ze ştab-kwar­ti­ra­sy açy­lan­da, bu wa­ka my­na­sy­bet­li Is­lan­di­ýa Baş As­samb­le­ýa baş­ly­gyň çe­ki­ji­ni gow­şur­ýar. Ýö­ne bu çe­kiç 1960-njy ýyl­da döw­len­den soň­ra is­lan­di­ýa­ly ök­de neç­jar edil ozal­kysy ýaly ar­myt aga­jyn­dan ikin­ji çe­ki­ji ýa­sap ber­ýär. Çe­ki­jiň ýü­zün­de is­land we la­tyn dil­le­rin­de X asy­ra de­giş­li is­land ro­wa­ýat­la­ryn­dan al­nan “Jem­gy­ýet ka­nun­lar esa­syn­da gu­rul­ma­ly­dyr” di­ýen jüm­le ha­şam­la­nyp ýa­zy­lyp­dyr.
Her ýyl­da ge­çi­ril­ýän umu­my mas­la­hat 25-nji sent­ýabr­da baş­lap, 1-nji okt­ýab­ra çen­li do­wam ed­ýär. Däbe görä mej­li­si Bra­zi­li­ýa aç­dy we on­dan soň­ra BMG-niň ştab-kwar­ti­ra­sy­nyň öz çäk­le­rin­de ýer­leş­ýän­di­gi üçin ABŞ-nyň Pre­zi­den­ti Do­nald Tramp çy­kyş et­di. ABŞ-nyň Pre­zi­den­tin­den soň­ra öz no­ba­tyn­da beý­le­ki ýurt­la­ryň Pre­zi­dent­le­ri BMG-niň be­lent mün­be­rin­de çy­kyş e­dýär­ler. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygyndaky hökümet wekiliýetiniň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 73-nji mejlisine gatnaşmagy, netijeli halkara hyzmatdaşlygynyň has-da ösdürilýänliginiň aýdyň nyşanydyr. Mej­lis­de 84 ýur­duň döw­let Baş­tu­ta­ny hem-de 44 ýur­duň hö­kü­met baş­ly­gy Ýer to­ga­la­gy­nyň iň iri hal­ka­ra bi­le­le­şi­gi­niň mün­be­rin­de çy­kyş ed­ýär­ler. Maz­mu­na baý gün ter­ti­bi dur­nuk­ly ösü­ş, daş­ky gur­şa­wyň öz­ge­ri­şi, pa­ra­hat­çy­lyk we howp­suz­lyk, adam hu­kuk­la­ry, sag­ly­gy go­ra­ýyş we gen­der deň­li­gi ýa­ly hal­ka­ra me­se­le­le­ri­niň giň ge­ri­mi­ni öz içi­ne al­ýar. 25-nji sent­ýabr­da pa­ra­hat­çy­ly­gy ber­kit­mä­ge ba­gyş­la­nan ýyg­nak ge­çi­ril­di. 26-sy­na ýad­ro ýa­ra­gy­ny ga­da­gan et­mek bo­ýun­ça hem-de in­çe­ke­se­le gar­şy gö­reş bo­ýun­ça ýo­ka­ry de­re­je­li mas­la­hat gu­ral­dy. Şeý­le hem 27-nji sent­ýabr­da ýo­kanç däl ke­sel­le­re gar­şy gö­reş hem-de mig­ra­si­ýa bo­ýun­ça ýo­ka­ry de­re­je­li mas­la­hat ge­çi­ril­di. Umu­my­ sy­ýa­sy mas­la­ha­tyň öňü­sy­ra­syn­da 24-nji sent­ýabr­da ösü­şi ma­li­ýe­leş­dir­mä­ge ba­gyş­la­nan mas­la­hat ge­çi­ri­lip, oňa Pre­zi­dent­ler, Prem­ýer-mi­nistr­ler we mi­nistr­ler, BMG-niň Baş sek­re­ta­ry, Hal­ka­ra Pul Gaz­na­sy­nyň ýol­baş­çy­la­ry, hu­su­sy pu­dak­la­ryň we­kil­le­ri gat­naş­dy­lar.

Baş As­samb­le­ýa­nyň mak­sa­dy

BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy bu gu­ra­ma­nyň baş mas­la­hat be­ri­ji or­ga­ny­dyr. Oňa gu­ra­ma ag­za döw­let­le­riň äh­li­si­niň we­kil­le­ri gi­rip, ola­ryň her bi­ri­niň ses ber­mä­ge hu­ku­gy bar­dyr. Pa­ra­hat­çy­lyk, howp­suz­lyk, tä­ze ag­za­la­ry ka­bul et­mek ýa­ly has mö­hüm me­se­le­ler­de ses­le­riň üç­den iki bö­le­gi ge­rek bol­ýar. Baş As­samb­le­ýa pa­ra­hat­çy­lyk we howp­suz­lyk, ösüş, ga­ryp­ly­gy ara­dan aýyr­mak, ýo­kanç ke­sel­le­re gar­şy gö­reş, ýa­rag­syz­lan­mak, adam hu­kuk­la­ry, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak ýa­ly me­se­le­ler­de jo­gap­kär­çi­lik çek­ýän ýe­ke-täk köp ugur­ly or­gan­dyr.
1946-njy ýyl­da Baş As­samb­le­ýa­nyň dü­zü­min­de 51 döw­let bo­lan bol­sa, hä­zir ola­ryň sa­ny 193-e ýet­di. Ge­çen 70 ýy­lyň do­wa­myn­da Baş As­samb­le­ýa özü­niň mas­la­hat ed­ýän me­se­le­le­ri­niň ge­ri­mi­ni has-da gi­ňel­dip, hä­zir­ki wagt­da so­si­al-yk­dy­sa­dy ösüş, ter­ro­riz­me, pa­ra­hor­ly­ga, ne­şe­le­riň bi­ka­nun do­la­ny­şy­gy­na, AIDS-a gar­şy gö­reş, ze­nan­la­ry, ça­ga­la­ry, bos­gun­la­ry, mig­rant­la­ry, ma­ýyp­la­ry go­ra­mak, de­mok­ra­ti­ýa­nyň esa­sy ýö­rel­ge­le­ri­ni çalt­laş­dyr­mak, daş­ky gur­şa­wy öz­gert­mek ýa­ly me­se­le­le­riň giň top­lu­my­ny öz içi­ne al­ýar.
Her ýy­lyň sent­ýabr aýyn­da BMG-niň ştab-kwar­ti­ra­sy­nyň uly za­lyna on­lar­ça dün­ýä li­deri, bel­li sy­ýa­sat­çy­lar we hö­kü­met de­re­je­sin­dä­ki we­ki­li­ýet jem­len­ýär. “Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­ny äh­li adam­lar üçin mö­hüm gu­ra­ma öw­re­liň: pa­ra­hat, ada­lat­ly we dur­nuk­ly jem­gy­ýet üçin glo­bal li­der­lik we umu­my jo­gap­kär­çi­lik” 2018-nji ýy­lyň res­mi şygary bo­ldy.
Baş As­samb­le­ýa­nyň il­kin­ji mej­li­si 1946-njy ýy­lyň 10-njy ýan­wa­ryn­da Lon­don­da ge­çi­ril­ýär. Şon­da Bra­zi­li­ýa il­kin­ji bo­lup, Baş As­samb­le­ýa­nyň mün­be­rin­de çy­kyş ed­ýär. Onuň ta­ry­hy şeý­le: gu­ra­ma il­ki dö­re­di­len­de, hiç kim il­kin­ji bo­lup çy­kyş et­mä­ge me­ýil bil­dir­män­dir. Şon­da il­kin­ji bo­lup, bra­zi­li­ýa­ly­lar eme­le ge­len ýag­da­ýy ha­las edipdirler. Olaryň wekili meý­le­tin­lik bi­len mün­be­re ge­çip, söz söz­läp­dir­. Şon­dan bä­ri mas­la­hat­da il­kin­ji sözi Bra­zi­li­ýa bermek däp bolýar.
Ku­ba­nyň ady ro­wa­ýa­ta öw­rü­len Li­de­ri Fi­del Kast­ro­nyň 1960-njy ýyl­da Baş As­samb­le­ýa­da eden çy­ky­şy dört ýa­rym sa­ga­t do­wam edip­dir.

BMG-niň ta­ry­hyn­dan

Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy 1945-nji ýyl­da esas­lan­dy­ryl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da 193 döw­let bu gu­ra­ma­nyň ag­za­sy­dyr. BMG-niň we­zi­pe­le­ri we iş­le­ri onuň düz­gün­na­ma­syn­da be­ýan edi­len mak­sat­lar­da we baş­lan­gyç­lar­da bel­le­nen­dir. Bu gu­ra­ma pa­ra­hat­çy­lyk we howp­suz­lyk, ho­wa­nyň öz­ger­me­gi, dur­nuk­ly ösüş, adam hu­kuk­la­ry, adat­dan da­şa­ry ýag­daý­lar­da yn­san­per­wer­lik ýar­dam­la­ry, gen­der deň­li­gi, azyk önüm­çi­li­gi we beý­le­ki ugur­lar ýa­ly XXI asyr­da adam­za­dyň öňün­de du­ran mö­hüm me­se­le­le­riň çöz­güt ýol­la­ry­ny göz­le­ýär.
BMG ag­za ýurt­la­ryň we­kil­le­ri­ne Baş As­samb­le­ýa­da, Howp­suz­lyk, Yk­dy­sa­dy we So­si­al ge­ňeş­lik­ler­de we beý­le­ki dü­züm­ler­de, ko­mi­tet­ler­de öz ga­ra­ýyş­la­ry­ny be­ýan et­mäge giň müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. BMG ag­za döw­let­le­riň ara­syn­da ara­gat­na­şy­gy ýo­la go­ýup, gep­le­şik­le­ri ge­çir­mä­ge ýar­dam ber­ýär. BMG-de dür­li ýurt­lar öza­ra pi­ki­re ge­lip, ýü­ze çy­kan me­se­le­ler bo­ýun­ça ka­rar ka­bul ed­ýär­ler.
BMG-niň mü­di­ri­ýe­ti­niň esa­sy we­zi­pe­li jo­gap­kär ada­my Baş sek­re­tar­dyr. BMG 2015-nji ýyl­da özü­niň 70 ýyl­ly­gy­ny bel­läp geç­di. Gu­ra­ma­nyň “Bir­le­şen Mil­let­ler” di­ýen ady D. Ruz­welt ta­ra­pyn­dan tek­lip edi­lip, 1942-nji ýy­lyň 1-nji ýan­wa­ryn­da bä­ri ula­nyl­ýar. 1945-nji ýyl­da 50 ýur­duň we­kil­i San-Fran­sis­ko­da hal­ka­ra gu­ra­ma­sy­ny dö­ret­mek bo­ýun­ça BMG-niň Düz­gün­na­ma­sy­ny iş­läp düz­mek üçin mas­la­hat ge­çir­ýär­ler. Bu düz­gün­na­ma 50 ýur­duň we­kil­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da 1945-nji ýy­lyň 26-njy iýu­nyn­da gol çe­kil­ýär. BMG 1945-nji ýy­lyň 24-nji okt­ýab­ryn­dan bä­ri res­mi­leş­di­ri­lip, her ýy­lyň 24-nji okt­ýab­ry “BMG-niň gü­ni” hök­mün­de bel­le­nip ge­çil­ýär.