ÝUNESKO dür­li me­de­ni­ýet­le­riň, ynanç-yg­ty­kat­la­ryň we ta­ry­hy eý­ýam­la­ryň bü­tin­dün­ýä me­de­ni­ýe­ti­ne ýe­ti­ren tä­si­ri­ni göz öňün­de tu­tup, ola­ry de­giş­li sa­na­wa goş­ýar.
Go­laý­da ge­çi­ri­len mas­la­ha­t­da ýe­ne 29 sa­ny ýer bu sa­na­wa go­şul­dy. Şeý­le­lik­de, sa­naw­da­ky ýer­le­riň sa­ny 1211-e ýet­di. Sa­naw­a 55 te­bi­gy we me­de­ni gym­mat­ly­gy gi­ri­zi­len Hy­taý we Ita­li­ýa öň­de­li­gi eýe­le­ýär. Hä­zi­re çen­li je­mi 167 ýurt­dan on­lar­ça ýa­dy­gär­lik, şol san­da bi­ziň ýur­du­myz­dan üç gym­mat­lyk bu sa­na­wa gi­ri­zil­di. Ola­ryň 869 sa­ny­sy me­de­ni, 213 sa­ny­sy te­bi­gy we 39 sa­ny­sy dür­li aý­ra­tyn­lyk­ly ýer­ler­dir. Bu ýyl­da­ky sa­na­wa go­şu­lan ýer­le­riň ara­syn­da Hy­taý­da­ky gö­çeg­çi guş­la­ryň ýol­la­ry, Ita­li­ýa­nyň Pro­sek­ko de­pe­le­rin­dä­ki üzüm bag­la­ry, Bir­le­şen Pa­ty­şa­lyk­da­ky Jod­rell Bank ob­ser­wa­to­ri­ýa­sy ýa­ly ýer­ler bar. ÝU­NES­KO şeý­le sa­na­wy taý­ýar­la­mak bi­len bu gym­mat­ly ýer­le­re dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň ün­sü­ni çek­ýär. Adam­za­dyň umu­my gym­mat­ly­gy ha­sap­lan­ýan bu ýer­ler pla­ne­ta­my­zyň ta­ry­hy­nyň baý­dy­gy­ny we te­bi­ga­ty­nyň köp­dür­lü­di­gi­ni gör­kez­ýär. Sy­ýa­hat­çy­lyk ne­şir­le­ri sa­na­wa gi­ri­zi­len tä­ze ýer­ler ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin mag­lu­mat ber­ýär. Ola­ryň kä­bi­ri ba­ra­da gys­ga­ça mag­lu­ma­ty dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­ýä­ris.
Şe­ki Han köş­gi: Ta­ryh­da esa­sy söw­da ýol­la­ry­nyň ug­run­da ýer­leş­ýän Azer­baý­ja­nyň Şe­ki şä­he­rin­dä­ki bu bi­na 1700-nji ýyl­lar­da ýü­pek söw­da­sy­nyň nä­de­re­je­de ösen­di­gi­ni gör­kez­ýär. Bi­na bi­na­gär­lik ba­bat­da reňk­li pen­ji­re­le­ri bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.
Jaý­pur: “Gül­gü­ne şä­her” diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan Hin­dis­ta­nyň bu şä­he­ri gur­lu­şy we bi­na­gär­li­gi ba­bat­da ta­pa­wut­lan­ýar. 1729-njy ýyl­da esas­lan­dy­ry­lan Jaý­pu­ryň Ha­wa Ma­hal we Bir­la Man­dir ýa­ly bi­na­la­ry reňk­li di­war­la­ry bi­len ja­han­keş­de­le­ri özün­e çek­ýär.
Wat­naý­ýok­ýudl mil­li se­ýil­gä­hi: Çä­gin­de on sa­ny wul­kan bo­lan bu se­bit Is­lan­di­ýa­nyň meý­da­ny­nyň 14 gö­te­ri­mi­ni tutýar. Bu ýer­de buz­luk­la­ryň için­dä­ki go­wak­lar, jül­ge­ler we beý­le­ki te­bi­gy gö­zel­lik­ler ja­han­keş­de­le­ri özü­ne ben­di ed­ýär.
Daş gap­lar: Lao­syň de­mir­ga­zy­gyn­da­ky düz meý­dan­da­ky 2 müň­den gow­rak daş­ gaplar ga­ty ir­ki dö­wür­ler­de ýa­sa­lyp­dyr. Olar mi­la­dy­dan ozal­ky 500-nji ýyl­lar­da dö­re­di­lip­dir. Bu ta­ry­hy eser­ler adam­za­dyň şol dö­wür­ler­dä­ki ýa­şaý­şy ba­ra­da hem mag­lu­mat ber­ýär.
Ba­gan: Mýan­ma­nyň mu­kad­des ha­sap­lan­ýan düz­lük­le­ri bud­diz­miň sun­gat we bi­na­gär­li­giniň iň naý­ba­şy nus­ga­la­ry­ny özün­de jem­le­ýär. IX asyr­dan XIII asy­ra çen­li Pa­gan im­pe­ri­ýa­sy­nyň paý­tag­ty bo­lan Ba­gan­da 10 müň­den gow­rak but­ha­na bo­lup, ola­ryň 2 müň­den gow­ra­gy hä­zi­re çen­li sak­la­nyp ga­lyp­dyr. Bu gö­zel­lik Gü­nüň dog­ýan wag­ty has hem owa­dan bo­lup gö­rün­ýär.
Pro­sek­ko de­pe­le­ri: Ital­ýan bag­ban­la­ry­nyň ýüz­ler­çe ýyl­dan bä­ri ös­dü­rip ýe­tiş­dir­ýän üzüm bag­la­ry aja­ýyp gö­zel gör­nü­şi eme­le ge­tir­ýär. De­pe­le­riň etek­le­rin­dä­ki bag­ly­gyň ara­syn­da ki­çeň­räk oba­lar hem bar.
At­çy­lyk mer­ke­zi: Çeh Res­pub­li­ka­sy­nyň Par­du­bis ül­ke­sin­de 440 ýyl­dan bä­ri ýö­ri­te at­lar ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Klad­ru­ber at­ly bu at­lar ýö­ri­te da­ba­ra­lar­da we ýö­riş­ler­de mü­nül­ýär. Klad­ru­bi nad la­bem şä­her­çe­si­niň ila­ty at­çy­lyk bi­len meş­gul­lan­ýar.