ÝU­NES­KO-nyň Adamzadyň mad­dy däl me­de­ni mi­ra­syny go­rap sak­la­mak boýunça hö­kü­me­ta­ra ko­mi­te­ti­niň 9-14-nji de­kabr ara­ly­gyn­da ge­çi­ren 14-nji mej­li­si­niň bar­şyn­da Adam­za­dyň mad­dy däl me­de­ni mi­ra­sy­nyň Rep­re­zen­ta­tiw sa­na­wy­nyň üs­tü­ni on­lar­ça maddy däl medeni mi­ras dol­dur­dy.

Ne­pis türk­men ha­ly­la­ry­nyň we ha­ly önüm­le­ri­niň do­ka­lyş tär­le­ri bu sa­na­wa gi­ri­zil­di. Ha­ly­nyň di­zaý­ny onuň ýur­duň haý­sy ýe­rin­de do­ka­lan­dy­gy­ny beýan edýän ga­dym­dan gel­ýän öz­bo­luş­ly göl­leri bilen tapawutlanýar diýlip, sa­naw­da bel­le­nil­ýär. Mundan başga-da, er­me­ni ýazuwy we onuň me­de­ni­ýet­de şöh­le­len­di­ril­me­si, şeý­le hem, gyr­gyz­la­ryň başga­by – Ak gal­pa­gyň taý­ýar­la­nyş we geý­liş dä­bi gi­ri­zil­di. Mon­go­li­ýa­da baý­tal süý­dün­den taý­ýar­la­nan aý­ra­gyň öküz de­ri­sin­den ýa­sa­lan “koo­kor” at­ly gap­da uýa­dy­ly­şy­nyň ozal­dan gel­ýän tär­le­ri sa­na­wa gi­ri­zil­di. Aý­rak taý­ýar­la­mak üçin gö­nez­lik go­şu­lan baý­tal süý­di “koo­kor­da” ýa­ýyl­ýar. Aý­rak ýo­kum­ly iç­gi bo­lup, mon­gol­la­ryň iý­mit sa­na­wyn­da esa­sy önüm­dir. Onuň taý­ýar­la­nyş däp­le­ri bir­nä­çe ýüz­ýyl­lyk­lar­dan göz­baş alyp gaýd­ýar.

ÝU­NES­KO-nyň tä­ze sa­na­wy­na Fran­si­ýa­nyň, Ita­li­ýa­nyň hem-de Şweý­sa­ri­ýa­nyň çäk­le­rin­dä­ki Alp dag­la­ry­na çyk­ma­gyň çyl­şy­rym­ly til­sim­le­ri – al­pi­nizm gi­ri­zil­di. Şeý­le hem Ko­mi­te­tiň ag­za­la­ry ke­ra­mi­ka­nyň ýü­zü­ne çe­ki­len uk­ra­in na­gyş­la­ry­ny sa­na­wa gi­riz­di­ler. Dür­li na­gyş­lar bi­len zy­nat­la­nan, to­ýun­dan edi­len önüm­ler ta­ry­hy, dur­mu­şy, däp-des­sur­la­ry we ynanç-yg­ty­kat­la­ry be­ýan ed­ýär. Mundan başga-da, ko­mi­te­tiň mej­li­si­niň bar­şyn­da Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň tek­li­bi bi­len halk-saz gu­ra­ly – du­ta­ryň ýa­sa­ly­şy we onuň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­lik sun­ga­ty adam­za­dyň mad­dy däl me­de­ni mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na go­şul­dy.

Şeý­le hem gu­ra­ma­nyň bi­ler­men­le­ri Öz­be­gis­tan­da ne­sil­den-nes­le ge­çip gel­ýän ga­dy­my Ho­rezm tan­sy – laz­gi­ni köp­ta­rap­ly gym­mat­lyk hök­mün­de yk­rar et­di­ler. Şeýle hem, be­la­rus­la­ryň “Ýu­raýs­ki ka­ra­god” atly ba­har däp-des­sur­la­ry mad­dy däl me­de­ni mi­ra­syň sa­na­wy­na gi­ri­zil­di. Göz­ba­şy­ny ga­dym dö­wür­ler­den alyp gaýd­ýan tai mas­sa­žy hem ÝU­NES­KO-nyň sa­na­wy­na go­şul­dy. Tai mas­sa­žy ga­dym­dan gel­ýän luk­man­çy­lyk yl­my­nyň bir bö­le­gi ha­sap­lan­ýar. Tai­land­ly luk­man­lar onuň in­çe til­sim­le­ri­ni 2500 ýyl mun­dan ozal iş­läp dü­züp­dir­ler.

Adam­za­dyň mad­dy däl me­de­ni mi­ra­sy­na, esa­san, dil­den aý­dyl­ýan des­san­lar, aý­dy­jy­lyk we ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­lik sun­ga­ty, däp-des­sur­lar, urp-adat­lar, baý­ram­çy­lyk­lar, te­bi­gat we daş­ky gur­şaw bi­len bag­ly ga­dym­dan gel­ýän bi­lim­ler we en­dik­ler, däp-des­su­ra öw­rü­len se­net­ler gir­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА