Mälim bolşy ýaly, 2019-njy ýy­lyň 17-nji iýu­nyn­da Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň Ge­ňe­şi­niň Lýuk­sem­burg­da ge­çi­ren mas­la­ha­tyn­da ÝB-niň Mer­ke­zi Azi­ýa bo­ýun­ça tä­ze Stra­te­gi­ýa­sy tassyklandy. Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň da­şa­ry sy­ýa­sat eda­ra­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry­nyň ka­ra­ryn­da, ÝB-niň Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry bi­len gat­na­şyk­la­ry­nyň ge­ri­mi, esa­san, yk­dy­sa­dy­ýe­ti di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­ma­gy we beý­le­ki öz­ge­riş­lik­le­ri öz içi­ne al­ýar.

Bu stra­te­gi­ýa­nyň tas­la­ma­sy ge­çen ýy­lyň 15-nji ma­ýyn­da Ýew­ro­pa Ko­mis­si­ýa­sy ta­ra­pyn­dan hö­dür­le­nip­di. Brýus­sel mun­dan beý­läk Ga­za­gys­tan, Gyr­gyz Res­pub­li­ka­sy, Tä­ji­gis­tan, Türk­me­nis­tan we Öz­be­gis­tan bi­len has mä­käm we döw­re­bap hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny ýo­la goý­ma­gy me­ýil­leş­dir­ýär. Bu stra­te­gi­ýa­nyň tas­la­ma­syn­da hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry ba­ra­da­ky tä­ze yla­la­şy­gyň hem beý­le­ki baş­lan­gyç­lar ýa­ly öza­ra yla­la­şyk esa­syn­da al­nyp ba­ryl­jak­dy­gy bel­le­nil­ýär. Mu­ňa my­sal hök­mün­de, dü­zü­min­de Ga­za­gys­tan we Gyr­gyz Res­pub­li­ka­sy bo­lan Ýew­ra­zi­ýa yk­dy­sa­dy bi­le­le­şi­gi­ni gör­ke­zip bo­lar.

ÝB-niň Mer­ke­zi Azi­ýa bi­len gat­na­şyk­la­ry­nyň ozal­ky stra­te­gi­ýa­sy 2007-nji ýyl­da ka­bul edi­lip­di. Ýew­ro­pa Ko­mis­si­ýa­sy­nyň res­mi we­ki­li Maý­ýa Kos­ýan­çiç on­dan bä­ri köp ugur­lar­da öz­ge­riş­lik­le­riň bo­lan­dy­gy­ny, şo­ňa gö­rä hem, tä­ze Stra­te­gi­ýa­nyň gat­na­şyk­la­ryň hä­zir­ki ýag­da­ýy­na la­ýyk gel­ýän­di­gi­ni bel­le­di. Şeý­le hem ol hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny ber­kit­mä­ge bo­lan me­ýil­le­riň Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry ta­ra­pyn­dan hem mä­lim edi­len­di­gi­ni sö­zü­niň üs­tü­ne goş­dy.

Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi ki­ber­howp­suz­lyk bo­ýun­ça bi­lim­le­ri we mag­lu­mat­la­ry paý­laş­ma­ga taý­ýar­dy­gy­ny mä­lim ed­ýär. Şeý­le hem Brýus­sel gen­der deň­li­gi­ni güýç­len­dir­mek ýö­rel­ge­le­ri­ni iler­let­me­gi me­ýil­leş­di­rip, mu­nuň oňaý­ly öz­ge­riş­lik dö­ret­jek­di­gi­ne bil bag­la­ýar.

Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň Ow­ga­nys­tan bi­len hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­me­gi hem tä­ze stra­te­gi­ýa­nyň aý­ra­tyn­lyk­la­ry­nyň bi­ri­dir. Ka­bu­lyň Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň bi­le­lik­dä­ki mak­sat­na­ma­la­ry­na we tas­la­ma­la­ry­na gat­naş­ma­gy­nyň Ow­ga­nys­tan­da­ky ýag­da­ýyň dur­nuk­laş­ma­gy­na ýar­dam ber­jek­di­gi­ne Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi ynam bil­dir­ýär. Mer­ke­zi Azi­ýa bi­len Ow­ga­nys­ta­nyň ara­syn­da döw­re­bap ara­çäk gö­zeg­çi­li­gi­niň kä­mil­leş­me­gi hem bu tas­la­ma­da na­za­ra alyn­ýar. Bu ýer­de Türk­me­nis­ta­nyň go­şan­dy­nyň ulu­dy­gy bel­le­nil­ýär. Esa­san hem, Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän Türk­me­nis­tan – Ow­ga­nys­tan – Pa­kis­tan – Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si­niň tas­la­ma­sy­nyň we beý­le­ki iri tas­la­ma­la­ryň aý­ra­tyn äh­mi­ýe­ti bel­le­nil­ýär. Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň esa­sy mak­sat­la­ry­nyň bi­ri hem söw­da­nyň ge­rim­le­ri­niň, şol san­da, Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­ti­niň ýurt­la­ry ta­ra­pyn­dan eks­port edil­ýän ener­gi­ýa serişdeleriniň art­ma­gy­na gy­zyk­lan­ma bil­dir­ilýär.

– Mer­ke­zi Azi­ýa özü­niň baý ta­ry­hy we me­de­ni­ýe­ti bilen, şeý­le hem, Gün­do­gar bi­len Gün­ba­ta­ryň ara­syn­da ara­gat­na­şy­gy ýo­la goý­mak­da aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir. Şu gün­ki gün­de bu se­bit has-da stra­te­gik äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar – di­ýip, ÝB-niň da­şa­ry sy­ýa­sat bo­ýun­ça ozal­ky ýo­ka­ry de­re­je­li we­ki­li Fe­de­ri­ka Mo­ge­ri­ni geçen ýylyň maý aýyn­da mä­lim edip­di.

Stra­te­gi­ýa­nyň tas­la­ma­sy gel­je­gi uly üç ug­ry aý­dyň­laş­dyr­ýar. Bi­rin­ji­si, se­bi­tiň dur­nuk­ly­ly­gy­ny ber­kit­mek, ikin­ji­si, yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek, üçün­ji­si, sy­ýa­sy gep­le­şik­le­ri iş­jeň­leş­dir­mek bo­lup, on­da Brýus­sel ra­ýat jem­gy­ýet­le­ri­ne we par­la­ment­le­re aý­ra­tyn üns ber­ýär.

– Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi, se­bi­tiň ösü­şi bo­ýun­ça me­se­le­ler­de Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň öň­de­ba­ry­jy hyz­mat­da­şy­dyr. 2014-2020-nji ýyl­lar­da Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň ka­nun, daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, suw äti­ýaç­lyk­la­ry, söw­da, ara­çäk düz­gün­le­ri üçin goý­be­ren ma­li­ýe ýar­da­my 1 mil­liard ýew­ro­dan geç­di – di­ýip, hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy we ösüş me­se­le­le­ri bo­ýun­ça ozal­ky Ýew­ro­pa ko­mis­sa­ry Ne­wen Mi­mi­sa bel­le­ýär.

Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň we­kil­le­ri Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň öz yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ni ös­dür­mek­de we ony di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak­da tä­ze­çe çe­me­leş­me­le­re ze­rur­ly­gy­nyň bar­dy­gy­ny öňe sür­ýär­ler. Esa­san hem, gür­rüň hu­su­sy pu­da­gy ös­dür­mek, ma­ýa go­ýum­la­ry­nyň ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak, “ýa­şyl” yk­dy­sa­dy­ýe­te geç­me­gi tiz­leş­dir­mek ba­ra­da bar­ýar. Bu ugur­da­ky stra­te­gi­ýa bir­nä­çe anyk baş­lan­gyç­la­ry öz içi­ne al­ýar. Şo­ňa gö­rä, Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi se­bi­tiň ýurt­la­ryn­da Ýew­ro­pa­nyň söw­da öý­le­ri­ni dö­ret­mä­ge ýar­dam be­rip, Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň ki­çi we or­ta te­le­ke­çi­li­gi­ne kö­mek et­me­gi me­ýil­leş­dir­ýär. Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi sta­tis­ti­ka­nyň hä­zir­ki za­man usul­la­ry­ny kä­mil­leş­dir­mek üçin ze­rur bo­lan bi­li­mi paý­laş­ma­ga taý­ýar­dyr. Brýus­sel Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň äh­li­si­niň Bü­tin­dün­ýä söw­da gu­ra­ma­sy­na go­şul­ma­gy­na ýar­dam ber­mä­ge taý­ýar­dy­gy­ny mä­lim ed­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА