Hut şeý­le çe­me­leş­me­ler Ha­zar deň­zi­niň ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ne baý kün­jek­le­ri­ni öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça me­ýil­na­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek­de iş­jeň ula­nyl­ýar. Tä­ze gu­rul­ýan des­ga­lar­da eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa teh­no­lo­gi­ýa­lar or­naş­dy­ryl­ýar. Za­wod­lar­dan çyk­ýan daş­ky gur­şa­wa zy­ýan­ly mad­da­lar gaý­ta­dan iş­le­nil­ýär hem-de olar­da zy­ýan­syz­lan­dy­ryş iş­le­ri ge­çi­ril­ýär. Mu­nuň özi gel­jek ne­sil­ler üçin, eko­lo­gi­ýa aba­dan­çy­ly­gy­nyň we bio­dür­lü­li­giň sak­lan­ma­gy­ny üp­jün ed­ýär.
“Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa – bu önüm­çi­li­giň ozal­dan gel­ýän usul­la­ry bi­len de­ňeş­di­ri­len­de, eko­lo­gik taý­dan zy­ýan­syz ýa-da zy­ýa­ny ju­da az bo­lup dur­ýan önüm­çi­li­giň ösü­şi we til­si­mat­la­ry­dyr. Bu til­si­mat eko­lo­gi­ýa, yk­dy­sa­dy, teh­no­lo­gi­ýa we in­no­wa­si­ýa ýa­ly ugur­lar­da ama­la aşy­ry­lyp, ga­lyn­dy­la­ry gaý­ta­dan iş­le­mekde we elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň al­ter­na­tiw çeş­me­le­ri­ni ulan­makda aýratyn ähmiýete eýedir. Su­wuň bio­lo­gik usul bi­len aras­sa­lan­ma­gy, gid­roe­ner­ge­ti­ka, Gün we ýel ener­gi­ýa­sy, “ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ulan­ma­gyň nus­ga­la­ry bo­lup dur­ýar.

“Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýanyň ta­ry­hy
Rim im­pe­ra­to­ry Ela­ga­ba­lyň (204-222) köş­gü­niň için­dä­ki ho­wa­ny dag gar­la­ry­nyň kö­me­gi bi­len so­wad­ýan ul­ga­myň or­naş­dy­ryl­ma­gy “ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa­ny ulan­ma­gyň il­kin­ji nus­ga­la­ry­nyň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Soň­ra XIX asyr­da Fran­si­ýa­da Ed­mon Be­kke­rel fo­to­galwanik tä­sir­len­mä­niň üs­tü­ni açyp, bu ýag­daý il­kin­ji krem­ni­li Gün ba­ta­re­ýa­la­ry­ny iş­läp düz­mä­ge müm­kin­çi­lik be­rip­dir. 1859-1860-njy ýyl­lar­da Og­ýust Mu­şo Gün şöh­le­si­ni bug he­re­ket­len­di­ri­ji­ler­de ulan­ma­k pi­ki­ri­ni öňe sü­ren bol­sa, Gas­ton Plan­te il­kin­ji gur­şun ak­ku­mul­ýa­tor­la­ry oý­lap ta­pyp­dyr. 1970-nji ýyl­lar­da bir­nä­çe ýurt­lar ga­zy­lyp alyn­ýan ener­gi­ýa çeş­me­le­ri­ne bo­lan ga­raş­ly­ly­gy azalt­mak mak­sa­dy bi­len, Gün ener­gi­ýa­sy­ny we beý­le­ki al­ter­na­tiw çeş­me­le­ri­ni ulan­ma­ga ta­gal­la edip ug­rap­dyr­lar.
Mu­ňa gar­amaz­dan, hä­zir­ki za­man dü­şün­je­sin­dä­ki “ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa 2001-nji ýyl­da Ka­li­for­ni­ýa­da ýü­ze çy­kyp­dyr. Şon­da elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny wagt­la­ýyn öçür­me­li bo­lan­la­ryn­da, ener­gi­ýa­nyň al­ter­na­tiw çeş­me­si­ne ze­rur­lyk ýü­ze çy­kyp­dyr. Şon­dan soň, “ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa bo­ýun­ça iş­le­ýän kom­pa­ni­ýa­lar tä­ze ösüş ýo­lu­na düş­ýär­ler. Esa­san hem, 2005-nji ýyl­da Gün ba­ta­re­ýa­la­ry­ny ön­dür­mek bi­len meş­gul­lan­ýan “Sun­Po­wer” kom­pa­ni­ýa­sy paý­na­ma­la­ry­ny sa­typ, özü­niň ma­ýa­sy­ny art­dyr­ýar.
Şol dö­wür­de “Bloom Ener­gy” kom­pa­ni­ýa­sy elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­ýän berk ok­sid­li ele­ment­le­ri iş­läp düz­ýär. Bu bol­sa elekt­rik ener­gi­ýa üp­jün­çi­li­gi­niň mer­kez­leş­di­ri­len ul­ga­my­na ze­rur­ly­gy ara­dan aýyr­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Il­ki Gar­ward uni­wer­si­te­tin­de ýo­la goý­lan “Green­Fu­el Techno­lo­gi­es” mak­sat­na­ma­sy de­ňiz su­wo­tu­la­ryn­dan alyn­ýan bio­ýan­gy­jy dö­ret­me­giň teh­no­lo­gi­ýa­sy­ny hö­dür­le­ýär. Soň­ra “Tes­la” kom­pa­ni­ýa­sy dö­re­di­lip, elekt­rou­lag­la­ry dö­ret­mä­ge gi­riş­ýär.

Peý­da­ly ta­rap­la­ry
“Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa şu aşak­da­ky me­se­le­le­ri çöz­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär:
Ener­gi­ýa gor­la­ry­nyň azal­ma­gy­nyň öňü­ni alyp, dur­nuk­ly ösü­şe ýar­dam ber­ýär.
Ýe­ne-de gaý­ta­dan iş­läp, di­kel­dip ýa-da ikin­ji ge­zek ula­nyp bol­jak önüm­le­ri ön­dür­ýär.
Önüm­çi­li­giň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dy­ryp, daş­ky gur­şa­wyň ha­pa­lan­ma­gy­ny azald­ýar.
Daş­ky gur­şa­wa ze­per ýe­tir­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­me­giň kö­ne usul­la­ry bi­len ça­lyş­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän in­no­wa­si­ýa­ny ulan­ma­ga şert dö­red­ýär.
Tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­lar we ha­ryt­lar dö­ret­mek bi­len yk­dy­sa­dy ösü­şe ýar­dam ber­ýär.
Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gin­de şu­nuň ýa­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar iň go­wy el­ýe­ter­li til­si­mat ha­sap­la­nyl­ýar. “Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň or­naş­dy­ryl­ma­gy daş­ky gur­şa­wyň ha­pa­lan­ma­gy­nyň öňüni almaga gö­nük­di­ri­len­dir.
“Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa yk­dy­sa­dy­ýet­de aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir. BMG-niň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, 2017-nji ýyl­da ener­gi­ýa­nyň gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän çeş­me­le­ri­ne we “ýa­şyl“ ener­gi­ýa gö­nük­di­ri­len äh­lu­mu­my ma­ýa go­ýum­la­ry 200 mil­liard dol­lar­dan gow­rak bo­lup­dyr. Hy­taý Gün we ýel ener­gi­ýa­sy­na iň köp ma­ýa goý­ýan ýurt­la­ryň bi­ri­dir. Hä­zir­ki wagt­da bu ugur­da ýö­ri­te “ýa­şyl” gaz­na­lar dö­re­di­lip, ola­ryň esa­sy mak­sa­dy “ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa­la­ry iş­läp düz­mä­ge ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek­den yba­rat­dyr. “Ýa­şyl” teh­no­lo­gi­ýa ýur­duň “ýa­şyl” yk­dy­sa­dy­ýe­ti alyp bar­ma­gy bi­len gö­nü­den-gö­ni bag­ly bo­lup dur­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА