Türk­me­nis­tan ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry bi­len dost­luk­ly gat­na­şyk­la­ry ýo­la goý­ýar. Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­niň köp san­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry­nyň ag­za­sy bo­lan ýur­du­myz Ga­raş­syz­ly­gyň il­kin­ji gün­le­rin­den bä­ri Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň (BSGG) do­ly hu­kuk­ly ag­za­sy­dyr. Türk­me­nis­ta­nyň Sag­ly­gy go­ra­ýyş we der­man se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi hem-de BSGG-niň Ýew­ro­pa býu­ro­sy hyz­mat­daş­lyk ba­ra­da­ky şert­na­ma­la­ryň çäk­le­rin­de bi­le­lik­dä­ki uly iş­le­ri ama­la aşyr­ýar.

Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň sag­ly­gy­ny go­ra­mak mak­sa­dy bi­len dö­re­di­len ýö­ri­te­leş­di­ri­len eda­ra­sy­dyr. 194 döw­let­den yba­rat ag­za­sy bo­lan bu gu­ra­ma BMG-niň Dur­nuk­ly ösüş bo­ýun­ça to­pa­ry­nyň bir bö­le­gi bo­lup dur­ýar. Agent­li­giň do­lan­dy­ryş gur­lu­şy­ny we ýö­rel­ge­le­ri­ni kes­git­le­ýän BSGG-niň kons­ti­tu­si­ýa­sy, esa­sy mak­sa­dy­ny “äh­li halk­la­ryň sag­lyk ýag­da­ýy­nyň iň ýo­ka­ry de­re­jä ýet­me­gi­ni üp­jün et­mek” di­ýip yg­lan ed­ýär. Gu­ra­ma­nyň ştab-kwar­ti­ra­sy Şweý­sa­ri­ýa­nyň Že­ne­wa şä­he­rin­de ýer­le­şip, onuň al­ty sa­ny ýa­rym aw­to­nom se­bit şa­ham­ça­sy we dün­ýä­de 150 bö­lü­mi bar. BSGG 1948-nji ýy­lyň 7-nji ap­re­lin­de dö­re­di­lip, şol gün Bü­tin­dün­ýä sag­lyk gü­ni hök­mün­de hem giň­den bel­le­nil­ýär.
Bü­tin­dün­ýä Sag­lyk As­samb­le­ýa­sy­nyň (BSA) il­kin­ji ýyg­na­gy 1948-nji ýy­lyň 24-nji iýu­lyn­da ge­çi­ril­di. Onuň işi 1951-nji ýyl­da ma­li­ýe we teh­ni­ki bin­ýa­dyň ep-es­li muk­da­ry gö­nük­di­ri­len­den soň baş­lan­dy. BSGG-niň giň yg­ty­ýar­ly­gy äh­lu­mu­my sag­ly­gy go­ra­mak, ila­tyň sag­ly­gy­na howp sal­ýan tö­wek­gel­çi­lik­le­re gö­zeg­çi­lik, adat­dan da­şa­ry ýag­daý­lar­da çä­re­le­ri ut­gaş­dyr­mak we ada­myň sag­ly­gy­ny we aba­dan­çy­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak ýa­ly ugur­la­ry öz içi­ne al­ýar. Gu­ra­ma ýurt­la­ra teh­ni­ki kö­mek ber­ýär, hal­ka­ra sag­lyk ül­ňü­le­ri­ni we gör­kez­me­le­ri­ni kes­git­le­ýär hem-de sag­lyk bar­lag­la­ry­nyň üs­ti bi­len glo­bal sag­lyk me­se­le­le­ri ba­ra­da mag­lu­mat­la­ry ýyg­na­ýar. Gu­ra­ma­nyň dün­ýä­niň sag­ly­gy go­ra­ý­şy­nyň ýag­da­ýy ba­ra­da­ky be­ýa­na­ty, äh­li ýurt­la­ryň glo­bal sag­lyk mak­sat­na­ma­la­ry­na ba­gyş­la­nyp, luk­man­çy­lyk sta­tis­ti­ka­la­ry­na yl­my ba­ha ber­ýär. Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy sag­lyk me­se­le­le­ri bo­ýun­ça mas­la­hat­lar we pi­kir alyş­ma­lar üçin ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki fo­rum bo­lup hyz­mat ed­ýär. Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy ila­tyň sag­ly­gy­ny go­ra­mak­da bir­nä­çe öňe­gi­diş­lik­ler­de, esa­san hem, ma­ma we po­lio­mi­ýe­lit ýa­ly ke­sel­le­ri ýok et­mek­de aý­ra­tyn rol oý­na­dy. Hä­zir­ki wagt­da bir­nä­çe ke­sel­le­re gar­şy gö­reş bi­len bir­lik­de, sag­dyn iý­mit­len­mek, iý­mit howp­suz­ly­gy, zäh­me­ti go­ra­mak we beý­le­ki­ler gu­ra­ma­nyň ile­ri tut­ýan ugur­la­ry bo­lup dur­ýar. Bü­tin­dün­ýä Sag­lyk As­samb­le­ýa­sy gu­ra­ma­nyň iň ýo­ka­ry ka­rar ka­bul ed­ýän eda­ra­sy bo­lup, sag­ly­gy go­ra­mak bo­ýun­ça 34 hü­när­men­den yba­rat ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ge­ňe­şi­ni saý­la­ýar we mas­la­hat­laş­ýar. BSA-nyň ýyg­na­gy her ýyl ge­çi­ri­lip, ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry kes­git­le­mek, BSGG-niň býu­je­ti­ni we işi­ni tas­syk­la­mak üçin ha­sa­bat ber­ýär. Hä­zir­ki wagt­da Efio­pi­ýa­nyň öň­ki sag­ly­gy go­ra­ýyş mi­nist­ri we da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri Ted­ros Ad­a­nom, gu­ra­ma­nyň baş di­rek­to­ry bo­lup, bu we­zi­pä bäş ýyl­lyk möh­let bi­len 2017-nji ýy­lyň 1-nji iýu­lyn­da gi­ri­şip­di. BSGG ma­li­ýe­leş­dir­mek üçin ag­za döw­let­le­riň hem-de hu­su­sy kom­pa­ni­ýa­la­ryň hök­ma­ny we meý­le­tin ga­tanç­la­ry­na bil bag­la­ýar. 2018-nji ýy­lyň ýag­da­ýy­na gö­rä, onuň býu­je­ti 4,2 mil­liard dol­lar­dan ge­çip, ola­ryň ag­la­ba­sy ag­za döw­let­le­riň meý­le­tin ga­tanç­la­ryn­dan gel­ýär.

Ta­ry­hy we ösü­şi
Il­ki­baş­da 1851-nji ýy­lyň 23-nji iýu­nyn­da ge­çi­ri­len Hal­ka­ra aras­sa­çy­lyk mas­la­ha­ty BSGG-niň özün­den ozal­ky il­kin­ji esa­sy­ny go­ýu­jy­dyr. 1851-nji ýyl­dan 1938-nji ýy­la çen­li do­wam eden 14 mas­la­hat tap­gy­ry, köp ke­sel­le­re gar­şy gö­reş alyp bar­dy. Ha­çan-da 1920-nji ýyl­da Mil­let­ler Li­ga­sy dö­re­di­len­de, Mil­let­ler Li­ga­sy­nyň Sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­sy hem dö­re­dil­ýär. Ikin­ji ja­han ur­şun­dan soň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy BSGG-ni dö­ret­mek üçin beý­le­ki sag­lyk gu­ra­ma­la­ry­nyň äh­li­si­ni özü­ne çek­ýär.

Guramanyň dö­re­di­li­şi
1945-nji ýyl­da hal­ka­ra gu­ra­ma­ny esaslan­dyr­mak ba­ra­da­ky Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň mas­la­ha­tyn­da, Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň we­ki­li Sze­ming Sze nor­we­gi­ýa­ly we bra­zi­li­ýa­ly we­kil­le­r bi­len Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň ho­wan­dar­ly­gyn­da hal­ka­ra sag­lyk gu­ra­ma­sy­ny dö­ret­mek ba­ra­da öza­ra mas­la­hat ed­ýär. Bu me­se­le bo­ýun­ça çöz­güt tap­mak üçin, sy­na­ny­şyk­dan soň, mas­la­ha­tyň baş sek­re­ta­ry Eljer Hiss şeý­le gu­ra­ma­ny dö­ret­mek ba­ra­da be­ýan­na­ma­ny taý­ýar­la­ma­gy mas­la­hat ber­ýär. Sze­ming Sze we beý­le­ki we­kil­le­riň bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­sy ne­ti­je­sin­de, sag­lyk me­se­le­si bo­ýun­ça hal­ka­ra mas­la­ha­ty­nyň ça­gy­ry­ly­şy ka­bul edil­ýär. Şeý­le­lik­de, Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň Kons­ti­tu­si­ýa­sy­na 1946-njy ýy­lyň 22-nji iýu­lyn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­na ag­za bo­lan 51 ýur­duň we­kil­le­ri we beý­le­ki 10 ýur­duň we­kil­le­ri gol çek­ýär­ler. Şeý­le­lik bi­len, ol BMG-niň her bir ag­za­sy­nyň il­kin­ji ýö­ri­te­leş­di­ri­len eda­ra­sy bol­ýar. Onuň Kons­ti­tu­si­ýa­sy, ýig­ri­mi al­tyn­jy ag­za döw­let ta­ra­pyn­dan tas­syk­la­ny­lan­dan soň, 1948-nji ýy­lyň 7-nji ap­re­lin­de Bü­tin­dün­ýä sag­lyk gü­nün­de res­mi taý­dan güý­je gir­ýär. Bü­tin­dün­ýä Sag­lyk As­samb­le­ýa­sy­nyň il­kin­ji ýyg­na­gy 1949-njy ýyl üçin bäş mil­li­on dol­lar býu­je­ti­ni tas­syk­lap, 1948-nji ýy­lyň 24-nji iýu­lyn­da ta­mam­lan­dy. And­ri­ýa Ştam­par As­samb­le­ýa­nyň il­kin­ji pre­zi­den­ti we me­ýil­na­ma­laş­dyr­mak döw­rün­de ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji sek­re­tar bo­lup iş­län Brok Çi­sholm BSGG-niň baş di­rek­to­ry we­zi­pe­si­ne bel­len­ýär. Il­kin­ji no­bat­da, gyz­zyr­ma, in­çe­ke­se­le gar­şy gö­reş, şeý­le hem, enä­niň we ça­ga­nyň sag­ly­gy­ny, iý­mit­le­ni­şi­ni we daş­ky gur­şa­wy go­wu­lan­dyr­mak gu­ra­ma­nyň ile­ri tut­ýan we­zi­pe­le­ri bol­ýar. Il­kin­ji mak­sat ke­sel­le­riň ýaý­ra­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak ba­ra­da­ky ta­kyk sta­tis­ti­ka düz­mek­den yba­rat bol­ýar. Sa­gal­ma­gyň sim­wo­ly bo­lan Ask­le­pi­ýa­nyň ha­sa­sy, Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy­nyň ny­şa­ny hök­mün­de şe­kil­len­di­ril­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА