Çaý dün­ýä­niň köp ýur­dun­da gün­de­lik sarp edil­ýän iç­gi ha­sap­lan­ýar. Bu önü­miň ata wa­ta­ny Hy­taý ha­sap­lan­ýar. Çaý sö­zi hem äh­li dil­le­re di­ýen ýa­ly hy­taý­ça­dan iki gör­nüş­de ge­çip­dir. Dün­ýä hal­kla­ry­nyň kö­pü­si bu iç­gi­ni çaý, şaý ýa­ly gör­nü­şin­de at­lan­dyr­ýan bol­sa, köp­üsin­de «ti» sö­zi ula­nyl­ýar. As­lyn­da, bu iki söz hem hy­taý­ça­nyň baş­ga şi­we­le­ri­ne de­giş­li­dir. Mag­lu­mat­la­ra gö­rä, ça­ýyň içim­lik hök­mün­de peý­da­la­ny­lyp baş­la­na­ny­na bäş müň ýyl­dan gow­rak wagt geç­di.
Wag­tyň geç­me­gi bi­len ça­ýyň dür­li gör­nüş­le­ri peý­da bol­ýar. Olar, esa­san, iki gör­nüş­li bo­lup, gaý­ta­dan iş­le­ni­li­şi­ne gö­rä, gök (köp dil­ler­de ýa­şyl di­ýil­ýär) we ga­ra bol­ýar. As­lyn­da, ça­ýyň bu iki gör­nü­şi hem şol bir ösüm­lik­den alyn­ýar. Şeý­le hem ça­ýyň dür­li ys­ly, mi­we ta­gam­ly we so­wuk iç­gi hök­mün­de taý­ýar­la­nan ýüz­ler­çe gör­nü­şi bar. So­wuk gör­nüş­de içil­ýän çaý XIX asy­ryň ahyr­la­ryn­da peý­da bol­ýar. Ça­ýyň bu gör­nü­şi il­ki­baş­da hä­zir­ki­ler ýa­ly gap­la­ra gap­lan­man, gün­de­lik dem­len­ýän eken. Ýö­ri­te çaý­ha­na­lar­da taý­ýar­lan­ýan bu çaý so­wan­dan soň­ra, buz bö­le­jik­le­ri hem-de li­mon we beý­le­ki ys­ly ot­lar aty­lyp, müş­de­ri­le­re hö­dür edi­lip­dir. Söw­da mak­sat­ly so­wuk ça­ýy il­kin­ji ge­zek ame­ri­ka­ly işe­wür Ri­çard Ble­çin 1904-nji ýyl­da Bü­tin­dün­ýä ser­gi­sin­de köp­çü­li­ge gör­ke­zip­dir.
Soň­ky ýyl­lar­da bol­sa çaý­lar müş­de­ri­le­riň is­leg­le­ri göz öňün­de tu­tu­lyp, ere­me­ýän ka­gyz hal­ta­jyk­la­ra gap­la­nyp­dyr. Ça­ýy gap­la­ma­gyň bu gör­nü­şi ön­dü­ri­ji üçin hem amat­ly bo­lup­dyr. Çaý hal­ta­jyk­la­ryny il­kin­ji ge­zek Nýu-Ýork­dan To­mas Sal­li­wan oý­lap tap­ýar. Şol dö­wür­de çaý­lar me­tal gu­tu­la­ra gap­lan­ýan eken. Me­ta­lyň agyr we gym­mat bol­ma­gy onuň ka­gyz gap­la­ry dö­ret­me­gi­ne se­bäp bo­lup­dyr.
Her ýylyň de­kabr aýy­nyň 15-i dün­ýä­niň köp yurt­la­ryn­da hal­ka­ra «Çaý gü­ni» hök­mün­de bel­le­nip ge­çil­ýär.

Eje­gül ÖWEZ­MY­RA­DO­WA,
Hal­ka­ra yn­san­per­wer ylym­la­ry we
ösüş uni­wer­si­te­ti­niň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА