Adam­zat jem­gy­ýe­tin­de ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri tiz­li­gi ta­lap ed­ýän dür­li ýa­ryş­lar ge­çi­ri­lip ge­lin­ýär. Mu­ňa aw­tou­lag ýa­ryş­la­ry, at we dü­ýe ýaryşlary, dü­ýe­guş yl­ga­wy, it ýa­ryş­la­ry ýa­ly bäs­le­şik­le­ri my­sal ge­tir­mek bo­lar. Şeý­le ýa­ryş­la­ryň ha­ta­ry­na dün­ýä­niň iň ha­ýal jan­da­ry ha­sap­lan­ýan ulit­ka­la­ryň (su­wö­küz) «pel­le­ha­na bar­mak» ýa­ry­şy­ny hem goş­mak bo­lar. Gy­zyk­ly hem-de şowhunly ýag­daý­da ge­çi­ril­ýän bu tä­sin ýa­ryş 1960-njy ýyl­lar­dan göz­baş al­ýar. Kon­gam oba­syn­da ge­çi­ri­lip baş­la­nan ýa­ryş 1995-nji ýyl­da Ýew­ro­pa­nyň beý­le­ki ýurt­la­ryn­da hem meş­hur bol­ýar. 1970-nji ýyl­dan bä­ri her ýyl Ang­li­ýa­nyň Nor­folk şä­he­ri­niň Kon­gam oba­syn­da «Ulit­ka ýa­ry­şy bo­ýun­ça Dün­ýä çem­pio­na­ty» ge­çi­ril­ýär.
Ýa­ryş­lar ak ma­ta ör­tü­len 33 san­ti­metr­lik te­ge­lek tag­ta­nyň üs­tün­de ge­çi­ril­ýär. Ulit­ka­la­ryň ýe­ňil he­re­ket et­me­gi üçin hal­ka­ly çy­zyk­la­ry bo­lan ma­ta çyg­lan­dy­ryl­ýar. Ýa­ry­şa gat­naş­ýan ulit­ka­la­ry ta­pa­wut­lan­dyr­mak üçin ör­kü­jin­de san­lar hem ýa­zyl­ýar. Ha­ýal jan­dar­lar ýa­ry­şy gur­aý­jy emi­niň gö­zeg­çi­li­gin­de mer­ke­zi no­kat­dan tag­ta­nyň da­şy­na ta­rap he­re­ket edip baş­la­ýar­lar. Oý­na gat­na­şy­jy­lar öz ulit­ka­sy­nyň ady­ny tu­tup, ýa­ny­na ça­gyr­ýar­lar. Şeý­le­lik­de, hal­ka­lar­dan ge­çip, haý­sy­sy bi­rin­ji gel­se, şol hem ýa­ry­şyň ýe­ňi­ji­si bol­ýar. Ýa­ryş­da ikin­ji we üçün­ji or­ny eýe­län­ler hem ha­sa­ba alyn­ýar. 1995-nji ýyl­da Ar­çi at­ly ulit­ka
2 mi­nut­da pel­le­ha­na ge­lip, dün­ýä re­kor­dy­ny goý­dy. Ar­çi hä­zir­ki wag­ta çen­li iň çalt ulit­ka bol­ma­gyn­da gal­ýar. Şu ýyl 8-nji iýul­da Kongam oba­sy­nyň kri­ket klu­byn­da ge­çi­ri­len «Ulit­ka ýa­ry­şy bo­ýun­ça Dün­ýä çem­pio­na­ty­na» Ni­ko­las Dik­son emin­lik edip, Ewi at­ly ulit­ka ýe­ňi­ji bol­dy. Ha­ýal jan­dar­la­ryň bu ýyl­ky ýe­ňi­ji­si 7 mi­nut 24 se­kunt­da pel­le­ha­na gel­me­gi ba­şar­dy.