Ir dö­wür­ler türk­men te­le­wi­de­ni­ýe­si­niň «Mi­ras» te­le­ýaý­ly­myn­da ýaý­ly­ma be­ril­ýän «Ki­no, ki­no, ki­no» at­ly gep­le­şik oňa to­ma­şa eden­le­riň ýa­dyn­da bol­sa ge­rek. Şol gep­le­şi­gi gy­zyk­ly hem şow­hun­ly edip taý­ýar­lap alyp ba­ran ha­ly­pa ki­no­çy, Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan me­de­ni­ýet iş­gä­ri Gap­bar­gu­ly Hüm­me­dow ba­ra­da­ky ýag­şy ýat­la­ma­la­ry oky­jy­la­ra ýe­tir­me­gi ma­kul bil­dik.
Gap­bar aga bi­len men il­kin­ji ge­zek 1999-njy ýyl­da Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­tyn­da du­şuş­dym. Men ta­lyp­la­ra te­le­wi­de­ni­ýe­de gep­le­şik­le­ri taý­ýar­la­mak we alyp bar­mak der­si bo­ýun­ça, Gap­bar aga bol­sa türk­men ki­no sun­ga­ty­nyň ta­ry­hy der­sin­den sa­pak ber­ýär­di. Şon­dan kän wagt geç­män­kä bol­sa men «Türk­men­film» ki­nos­tu­di­ýa­syn­da iş­le­me­li bol­dum. Gö­rüp otur­sam Gap­bar aga hem bu ýer­de iş­le­ýän eken. Şeý­dip biz onuň bi­len dost­la­şyp gi­di­ber­dik. Ma­ňa bu ha­ly­pa ki­no­çy­dan ki­no sun­ga­ty­nyň in­çe til­sim­le­ri­ni öw­ren­mek mi­ýes­ser et­di. Şeý­le­lik­de, iki­mi­ziň ara­myz­da ha­ly­pa-şä­girt­lik ýo­ly baş­lan­dy. Gap­bar aga açyk gö­wün­li, örän ýum­şak, iş­jan­ly, ýi­ti ze­hin­li adam­dy. Ol ki­no sun­ga­ty­nyň in­çe syr­la­ry­ny ga­ty go­wy bil­ýär­di.
Gap­bar­gu­ly Hüm­me­dow 1952-nji ýy­lyň 18-nji sent­ýab­ryn­da Le­bap we­la­ýa­ty­nyň Ker­ki et­ra­by­nyň Gy­zy­la­ýak ge­ňeş­li­gin­de dün­ýä in­ýär. Or­ta bi­li­mi oba­la­ryn­da­ky 20-nji or­ta mek­dep­de al­ýar. Ol mek­dep­de, esa­san, ede­bi­ýat bilen ta­ryh sa­pak­la­ry­na ýyk­gyn ed­ýär. Çe­per eser­le­ri oka­ma­gy, ki­no­film­le­re to­ma­şa et­me­gi oňat gör­ýär. Ol türk­men film­le­ri bi­len bir ha­tar­da da­şa­ry ýurt film­le­ri­ne hem syp­dyr­man to­ma­şa eder eken.
Or­ta mek­de­bi ta­mam­lan Gap­bar Ker­ki şä­her­çe­sin­de ýer­leş­ýän su­wa­ryş eda­ra­syn­da işe ýer­leş­ýär. Soň­ra ol Wa­tan öňün­dä­ki gul­luk bor­ju­ny ber­jaý et­mä­ge gid­ýär.
Ol 1970-nji ýyl­da Aş­ga­ba­dyň şol wagt­ky gid­ro­me­lio­ra­tiw teh­ni­ku­my­na oku­wa gir­ýär. Bu ýe­ri 1976-njy ýyl­da ta­mam­lan ýaş ýet­gin­je­giň oku­wy­ny do­wam et­dir­mek hö­we­si dö­re­ýär. Ol Mosk­wa­nyň ki­ne­ma­tog­ra­fi­ýa ins­ti­tu­ty­na res­mi­na­ma­la­ry­ny tab­şyr­ýar. Ins­ti­tu­tyň ki­no sun­ga­ty­ny öw­re­niş bö­lü­mi bo­ýun­ça döw­let sy­nag­la­ry­ny üs­tün­lik­li tab­şy­ran Gap­bar oku­wa ka­bul edil­ýär. 1986-njy ýyl­da ýo­ka­ry okuw mek­de­bi­ni ta­mam­lap ge­len ýaş hü­när­me­ni «Türk­men­film» ki­nos­tu­di­ýa­sy­na işe ka­bul ed­ýär­ler. Bu ýer­de Gap­bar ki­nos­tu­di­ýa­nyň dür­li bö­lüm­le­rin­de dür­li kär­ler­de, we­zi­pe­ler­de iş­le­mek bi­len türk­men ki­no sun­ga­ty­na ýe­ne-de bir ýi­ti ze­hin­li hü­när­me­niň go­şu­lan­dy­gy­ny gör­kez­ýär.
Ol ki­no­re­žiss­ýor, fil­miň gur­naý­jy­sy­nyň orun­ba­sa­ry, önüm­çi­lik bö­lü­miň hü­när­me­ni, fil­miň re­dak­to­ry we­zi­pe­le­rin­de iş­läp, şol we­zi­pe­ler­de özü­niň ukyp-ba­şar­ny­gy­ny gör­kez­me­gi ba­şar­ýar. Şon­dan soň ony bir­le­şi­giň ede­bi-esa­sy­ny düz­ýän bö­lü­mi­niň baş re­dak­to­ry we­zi­pe­si­ne bel­le­ýär­ler. Gap­bar aga «Türk­men­film»-de iş­län döw­ri bir­nä­çe film­le­re sse­na­ri­ýa ýa­zyp, özi hem re­žiss­ýor hök­mün­de su­ra­ta dü­şür­ýär. Şol film­ler­den «Gy­zy­la­ýak – me­niň obam», «Go­şa Ja­pa­row», «Türk­men te­at­ry», «Raç Ka­pu­ry ýat­lap», «Folk­lor fes­ti­wa­ly», «Türk­me­nis­tan we dün­ýä ki­no sun­ga­ty», «Sun­ga­ta ba­gyş edi­len ömür», «Ma­ýa Ku­ly­ýe­wa» ýa­ly hro­ni­kal-do­ku­men­tal we çe­per-pub­li­sis­tik film­ler ki­no muş­dak­la­ry ta­ra­pyn­dan gyz­gyn gar­şy al­nan film­ler bo­lup­dy. Gap­bar aga akt­ýor hök­mün­de-de uly bol­ma­dyk keşp­le­riň bir­nä­çe­si­ni jan­lan­dyr­dy. Ol «Ýy­lan­ly ada», «Öw­rüm», «Çüý­şe­den çy­kan jyn», «Ne­bis dert, gö­wün der­man», «Ýyl­dyz­lar öç­me­ýär­ler», «Ene gud­ra­ty», «Dün­ýä akyl ýe­tir­mek», «Kal­by­myň owa­zy», «Bagt gu­şy», «Mu­ňa dur­muş di­ýer­ler», «Şaý­ly ge­lin», «Ge­daý bag­şy», «Mäh­rem Çy­nar» ýa­ly do­ly we gys­ga göw­rüm­li çe­per film­ler­dä­ki dö­re­den keşp­le­ri bi­len türk­men ki­no sun­ga­ty­na öz go­şan­dy­ny goş­dy. Gap­bar aga «Türk­men­film» ki­nos­tu­di­ýa­syn­da iş­län döw­ri ýüz­ler­çe fil­me re­dak­tor­çy­lyk edip, şol film­le­riň şow­ly çyk­ma­gy üçin ukyp-ba­şar­ny­gy­ny, yh­la­sy­ny, ze­hi­ni­ni siň­di­rip, ki­no sun­ga­ty­na bü­tin dur­ky bi­len ber­lip, şol sun­gat bi­len ýa­şa­ýan­dy­gy­ny su­but et­me­gi ba­şar­dy. Ol öz iş tej­ri­be­si­ni ýaş­la­ra öw­ret­mek­den çet­de du­ra­nok­dy. On­dan ki­no sun­ga­ty, onuň ta­ry­hy ba­ra­da kän zat öw­ren­se bol­ýar­dy. Ol al­çak­dan wä­şi yn­san­dy. Ol film­ler­dä­ki wa­ka­la­ry sel­je­rip, ba­ha ber­me­gi­ňem us­sa­dy­dy. Gap­bar aga ki­nos­se­na­ri­ýa­la­ry önüm­çi­li­ge taý­ýar­lap, su­ra­ta dü­şür­jek re­žiss­ýo­ryň dö­re­di­ji­li­gi ba­bat­da ama­la aşyr­ýan iş­le­ri­ne gol­daw be­rip ug­ruk­dy­ryp goý­be­rer­di. Ol re­dak­tor­lyk ed­ýän film­le­ri­ne ba­şyn­dan tä ahy­ry­na çen­li gö­zeg­çi­li­k ederdi.
Gap­bar Hüm­me­do­wyň esa­sy işi­niň aşa kän­li­gi­ne ga­ra­maz­dan türk­men te­le­wi­de­ni­ýe­si­niň «Mi­ras» te­le­ýaý­ly­my bo­ýun­ça ýaý­ly­ma be­ril­ýän türk­men hem dün­ýä ki­no sun­ga­ty­nyň ta­ry­hy ba­ra­da gep­le­şi­giň ede­bi esa­sy­ny dü­züp hem özü­niň alyp bar­ma­gy şä­girt­le­ri­ni geň gal­dyr­ýar­dy. Ol, esa­san hem, hin­di dra­ma­tur­gi­ýa­sy­na, akt­ýor­la­ry­na we ola­ryň dur­muş­la­ry­na, dö­red­ýän äh­li film­le­ri­ne bäş bar­ma­gy ýa­ly be­let­di. Şo­nuň üçi­nem Gap­bar aga­nyň taý­ýar­la­ýan şol gep­le­şik­le­ri­ne hal­ky­myz uly hö­wes bi­len to­ma­şa ed­ýär­di­ler. Bu­lar bol­sa ha­ly­pa ki­no­çy­nyň ki­no sun­ga­ty bo­ýun­ça ylym-bi­lim alan­dy­gy­ny, tej­ri­be top­lan­dy­gy­ny we ki­no sun­ga­ty­ny bü­tin dur­ky bi­len söý­ýän­di­gi­ni gör­kez­ýär­di.
Gap­bar aga ýur­du­myz­da çap edil­ýän ga­zet-žur­nal­lar­da hem ma­ka­la­lar bi­len çy­kyş ed­ýär­di. Ol, esa­san, ha­ly­pa teatr we ki­no akt­ýor­la­ry­nyň, yk­bal­la­ry­ny me­de­ni­ýe­te, sun­ga­ta ba­gyş eden yn­san­la­ryň dur­muş we dö­re­di­ji­lik ýol­la­ry ha­kyn­da ýa­zar­dy. Ol esa­sy işi­niň da­şyn­dan bir­le­şi­giň kär­deş­ler ar­ka­la­şy­gy­na-da ýol­baş­çy­lyk edip, her ýyl da­ba­ra­ly bel­le­nip ge­çil­ýän Tä­ze ýyl baý­ram­çy­ly­gy­ny hem şow­hun­ly edip gu­rap, Aýaz­ba­ba­nyň keş­bi­ni hem özi ýe­ri­ne ýe­ti­rer­di. Işe şeý­le yh­las­ly bo­la­ny üçin hem ol kär­deş­le­ri­niň ara­syn­da uly ab­ra­ýa eýe­di. Ol uly bi­len uly ýa­ly, ki­çi bi­len ki­çi ýa­ly gür­leş­me­gi-de ba­şar­ýar­dy. Şeý­le bo­lan­soň ony ki­no iş­gär­le­ri­niň hem­me­si sy­la­ýar­dy. Gap­bar Hüm­me­dow ki­nos­tu­di­ýa­da iş­län dö­wür­le­ri da­şa­ry ýurt­lar­da ge­çi­ril­ýän ki­no­fes­ti­wal­la­ra, Me­de­ni­ýet gün­le­ri­ne gat­naşýar­dy.
Gap­bar Hüm­me­dow özü­niň köp ýyl­la­ryň do­wa­myn­da top­lan iş tej­ri­be­si­ni ta­lyp ýaş­la­ra ge­çir­mek mak­sa­dy bi­len 2013-nji ýy­lyň okt­ýabr aýyn­dan Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň ta­lyp­la­ry­na ki­no sun­ga­ty­nyň ta­ry­hy sa­pa­gyn­dan sa­pak be­rip baş­la­ýar. Onuň oka­dan ta­lyp­la­ry hä­zir­ki wagt­da ýur­du­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de ýer­leş­ýän me­de­ni­ýet ojak­la­ryn­da hal­ka me­de­ni­ýet­li hyz­mat edip ýör­ler.
Gap­bar aga bir ge­zek gür­rüň­deş­lik­de öz tä­lim ber­ýän ta­lyp­la­ry ha­kyn­da şeý­le di­ýip­di:
– Men öz okad­ýan ta­lyp­la­ry­ma di­ňe pe­da­gog hök­mün­de däl-de, ata gö­zi bi­len ga­ra­ýa­ryn. Men ola­ra di­ňe bir ki­no sun­ga­ty­nyň ta­ry­hyn­dan däl-de, türk­men teatr hem ki­no sun­ga­tyn­da yz gal­dy­ryp gi­den ha­ly­pa akt­ýor­lar­dyr re­žiss­ýor­la­ryň ge­çen ýol­la­ry ha­kyn­da-da gür­rüň ber­ýä­rin. Men ola­ry ta­lyp däl-de, öz per­zent­le­rim ýa­ly eý gör­ýä­rin. Şo­nuň üçin bol­sa ge­rek, ins­ti­tu­ty ta­mam­lap gi­den ta­lyp­la­rym me­niň hal-ah­wa­lym bi­len gy­zyk­la­nyp, ha­lym­dan ha­bar alyp dur­ýar­lar. Bu bol­sa me­niň de­pä­mi gök di­red­ýär. Şeý­le ýag­daý ola­ra me­niň öz mäh­ri­mi siň­di­ren­li­gi­miň ne­ti­je­si bol­sa ge­rek.
Ha­ly­pa ki­no iş­gä­ri Gap­bar­gu­ly Hüm­me­do­wyň me­de­ni­ýet­de we ki­no sun­ga­tyn­da yh­las­ly çe­ken zäh­me­ti göz öňün­de tu­tu­lyp, 2009-njy ýyl­da Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan me­de­ni­ýet iş­gä­ri di­ýen hor­mat­ly at da­kyl­ýar. Esa­sy bel­läp geç­me­li zat­la­ryň bi­ri-de, 2022-nji ýyl­da Türk­me­nis­ta­nyň Me­de­ni­ýet mi­nistr­li­gi ta­ra­pyn­dan taý­ýar­la­nan türk­men me­de­ni­ýe­ti­ne we sun­ga­ty­na yk­ba­ly­ny bag­lap, öç­me­jek yz gal­dy­ryp, öz­le­ri­niň sal­dam­ly go­şan­dy­ny go­şan ha­ly­pa­la­ryň dö­re­di­ji­li­gi ba­ra­da­ky ki­tap­da Gap­bar Hüm­me­do­wyň hem or­nu­nyň bol­ma­gy­dyr. Gap­bar aga­nyň özi hem türk­men we dün­ýä ki­no sun­ga­tyn­da yz go­ýup gi­den ha­ly­pa ki­no­re­žiss­ýor­la­ryň, ki­noo­pe­ra­tor­la­ryň, akt­ýor­la­ryň, ki­nos­se­na­ri­ýa­çy­la­ryň dö­re­di­ji­li­gi ba­ra­da mag­lu­mat­la­ry top­lap, çap üçin taý­ýar­la­mak bi­len hem meş­gul bo­lup­dy.
Gap­bar aga ýan­ýol­da­şy Zül­fi­ýa ýeň­ňe bi­len dört per­zen­di, ýag­ny iki og­ly, iki gy­zy ke­ma­la ge­ti­rip, dur­muş ýo­lu­na atar­dy­lar. Ola­ryň dört per­zen­din­den 12 ag­ty­gy bar. Olar yk­ba­ly­ny türk­men ki­no sun­ga­ty­na ba­gyş eden ata­la­ry­ny ýag­şy­lyk­da ýat­lap, buý­san­ýar­lar.
Gap­bar Hüm­me­dow bi­len Oguz han adyn­da­ky «Türk­men­film» bir­le­şi­gin­de bi­le zäh­met çe­ken, en­çe­me ki­no­film­ler­de akt­ri­sa hök­mün­de keşp jan­lan­dy­ran Eje­baý Öwez­ja­no­wa şeý­le ýat­la­ýar:
«Gap­barguly Hüm­me­dow türk­men ki­no sun­ga­ty­nyň ta­ry­hy­na we şu gü­nü­ne bäş bar­ma­gy ýa­ly be­let­di. Ol ni­re­de ge­zip ýö­ren hem bol­sa, jaň edip mas­la­hat so­ra­saň, be­ren so­ra­gy­ňa ýal­tan­man jo­gap be­rer­di. Gap­bar aga bi­len di­ňe bir kär­deş däl, hat-da ata­ly gyz ýa­ly bo­lup iş­le­dik. Men bu ha­ly­pa­dan ki­no sun­ga­ty ba­ra­da ga­ty kän zat öw­ren­dim. Olam me­ni edil öz gy­zy ýa­ly gö­rer­di. Ol hat­da me­niň dö­re­di­ji­lik we dur­muş ýo­lum ba­ra­da ma­ka­la­da ýa­zyp­dy. Men el­my­da­ma, haý­sy film­de iş­le­me­li ýa-da keşp jan­lan­dyr­ma­ly bol­sam on­dan mas­la­hat so­ra­ýar­dym».
Ha­ly­pa ki­no­çy Gap­bar­gu­ly Hüm­me­dow 2023-nji ýy­lyň sent­ýabr aýyn­da ara­dan çyk­dy. Bu päk ýü­rek­li yn­san ony ta­na­ýan­la­ryň, kär­deş ýol­daş­la­ry­nyň, ta­lyp­la­ry­nyň ýü­rek­le­rin­de he­mi­şe­lik ýa­şar. Çün­ki ýag­şy adam ýat­dan çyk­ma­ýar.

Ak­my­rat Ho­ja­ber­di­ýew,
Oguz han adyn­da­ky «Türk­men­film» bir­le­şi­gi­niň hü­när­me­ni.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА