Adam­zat ta­ry­hyn­da ýa­zuw­ly dü­şü­niş­me­giň il­kin­ji gör­nüş­le­ri­niň dür­li geo­met­rik şe­kil­ler bo­lan­dy­gy aý­dyl­ýar. Il­kin­ji şe­kil­ler daş bö­le­gi we hek bi­len agaç­la­ryň, daş­la­ryň ýü­zü­ne çy­zy­lyp hem-de oýu­lyp çe­ki­lip­dir. Bu il­kin­ji ýa­zuw en­dik­le­ri bo­lup, aň-dü­şün­jä­niň ös­me­gi bi­len ýa­zuw es­bap­la­ry kä­mil­leş­di­ri­lip baş­lan­ýar. Tak­my­nan, 1560-njy ýyl­da ital­ýan neç­jar­la­ry­ (agaç us­sa­sy) Si­mo­nio we Lin­dia­na Ber­na­kot­ti­niň ga­la­myň il­kin­ji gör­nü­şi­ni oý­lap ta­pan­dyk­la­ry çak­la­nyl­ýar. Olar ar­ça aga­jy­nyň içi boş ta­ýa­jy­gy­nyň içi­ne ga­ra reňk be­ri­ji­ni ýer­leş­dir­me­gi göz öňün­de tu­tup­dyr­lar. Soň­ra has ýo­ka­ry usul: deň ikä ke­si­len aga­jyň mer­ke­zi­ni dik­li­gi­ne oýup, gra­fit ta­ýa­gy­ny ýer­leş­di­rip, ýa­rym bö­lek­ler ýel­me­mek oý­la­nyp ta­pyl­ýar. Bu usul şu gü­ne çen­li hem ula­nyl­ýar.
Gra­fi­tiň ga­lyn­dy­la­ry il­kin­ji ge­zek 1654-nji ýyl­da Ang­li­ýa­da oý­la­nyp ta­pyl­ýar. El­de berk sak­lan­ma­gy üçin il­ki-il­ki­ler gra­fit ta­ýa­jyk­la­ryň da­şy­na sim ýa-da go­ýun de­ri­si ör­tü­lip­dir. 1662-nji ýyl­da Ger­ma­ni­ýa­nyň Nýurn­berg şä­he­rin­de gra­fit kül­ke­sin­den gra­fit ta­ýa­jy­gy­nyň gaý­ta­dan iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­ýan usu­ly­nyň oý­la­nyp ta­pyl­ma­gy bi­len, ga­la­myň önüm­çi­li­gi ösüp baş­la­ýar.
1775-nji ýyl­da fran­si­ýa­ly Ni­kola Žak Kon­te hem ga­la­myň in­çe­jik ta­ýak gör­nü­şi­ni, ýag­ny pal­çy­gyň we gra­fi­tiň ga­ryn­dy­sy­nyň iki ta­ýa­jy­gyň ara­syn­da ýer­leş­di­ri­len gör­nü­şi­ni ýa­sa­ýar. Ol 1795-nji ýyl­da ga­lam ön­dür­mäge pa­ten­t alan­dan soň­ra, öz ady­ny gö­ter­ýän kärhananyň düý­bü­ni tut­ýar. Pa­ri­žiň «Kon­te» kär­ha­na­sy ga­lam ön­dür­mek­de öň­de­ba­ry­jy ha­sap­lan­ýar.
1858-nji ýyl­da Hy­men Lip­man il­kin­ji bo­lup öçü­ri­ji­ni (boz­guç) ga­la­myň uju­na dak­maga pa­ten­t al­ýar. Şon­dan soň öçür­güç­li ga­lam­lar ýü­ze çy­kyp baş­la­ýar. Eber­hars Fa­ber 1861-nji ýyl­da Nýu-Ýork­da il­kin­ji galam öndürýän kärhananyň düý­bü­ni tut­ýar. Agaç gat­lak­ly ga­lam­la­ryň dö­rä­ni­ne 200 ýyldan gow­rak wagt geç­di. Hä­zir­ki wagt­da ga­lam­la­ryň gra­fit, ga­ty gra­fit, su­wuk gra­fit, kö­mür­li, ug­le­rod­ly, reňk­li, ýag­ly we ak­wa­rel ýa­ly bir­nä­çe gör­nüşi bar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА