Dün­ýä­de ga­ryn­ja­nyň 15 müň 700-den gow­rak gör­nü­şi duş gel­ýär. Tä­ze gör­nüş­le­riň ta­pyl­ma­gy bi­len ga­ryn­ja­lar maş­ga­la­sy­nyň sa­ny her ýyl kö­pel­ýär.
Ga­ryn­ja­la­ryň iý­mit siň­di­riş ul­ga­my di­ňe öz iý­mit ze­rur­ly­gy­ny ka­na­gat­lan­dyr­mak bi­len çäk­len­me­ýär. Işeň­ňir jan­dar­la­ryň iki aý­ry gar­ny bar. Onuň bi­ri öz iý­mit­len­me­gi üçin, beý­le­ki­si maş­ga­la ag­za­la­ry bi­len iý­mit paý­laş­mak üçin. Ga­ryn­ja­lar ikin­ji aş­ga­za­ny­nyň kö­me­gi bi­len iý­mi­ti su­wuk gör­nü­şe öw­rüp, guş­lar ýa­ly ça­ga­la­ry­ny iý­mit­len­dir­ýär­ler.
Ga­ryn­ja­nyň gu­la­gy bol­ma­sa-da, an­ten­na­la­ry­nyň we aýa­gy­nyň kö­me­gi bi­len ýag­şyň ýag­ma­gy, beý­le­ki jan­dar­la­ryň he­re­ke­ti, ýer­tit­re­me ýa­ly daş-tö­we­rek­dä­ki ha­dy­sa­la­ry du­ýup bil­ýär­ler.
Ga­ryn­ja­la­ryň ýö­ne­keý dem alyş ag­za­sy bo­lup, pes kis­lo­rod­ly ýer­ler­de hem «tra­he­ýa» di­ýil­ýän ho­wa tur­ba­la­ry ar­ka­ly ar­ka­ýyn dem alyp bil­ýär­ler. Ga­ryn­ja­la­ryň be­de­ni­niň iki gap­da­lyn­da dem al­ma­ga ni­ýet­le­nen bir­nä­çe de­şi­jek­ler (tur­ba) bar.
Ga­ryn­ja­lar su­wuň aşa­gyn­da 24 sa­ga­da çen­li de­mi­ni sak­lap du­rup bil­ýär­ler. Se­bä­bi ga­ryn­ja­lar su­wuň as­tyn­da ho­wa tur­ba­la­ry ar­ka­ly kis­lo­ro­dy has ýe­ňil ka­bul ed­ýär­ler. Ga­ryn­ja­la­ryň kä­bir gör­nü­şi ýü­züp hem bil­ýär.
Syn eden bol­sa­ňyz, şol bir ýo­da­jyk­dan müň­ler­çe ga­ryn­ja­nyň bi­ri-bi­ri­ne «sa­lam be­rip», dä­ne da­şa­ýan­dy­gy­ny gö­ren­si­ňiz. Ga­ryn­ja­lar ýö­räp bar­ýar­ka­lar gö­ze gö­rün­me­ýän yz­la­ry goý­ýar­lar. Ga­ryn­ja­lar fe­ro­mon di­ýil­ýän hi­mi­ki mad­da­ny bö­lüp çy­ka­ryp, bi­ri-bi­ri bi­len ha­bar­laş­ýar­lar we haý­sy ug­ra git­me­li­di­gi­ni kes­git­le­ýär­ler.
Ýer ýü­zün­de, tak­my­nan, 20 kwad­ril­li­on ga­ryn­ja­nyň ýa­şa­ýan­dy­gy çak edil­ýär. Bu san adam ba­şy­na mil­li­on­lar­ça ga­ryn­ja düş­ýär diý­mek­dir. Dün­ýä­dä­ki ga­ryn­ja­la­ryň umu­my ag­ra­my, tak­my­nan, 20 me­ga­tona (12 mil­li­on ton­na) ba­ra­bar.
Ga­ryn­ja­nyň kä­bir gör­nü­şi 30 ýy­la çen­li ýa­şap bil­ýär. Ga­ryn­ja­nyň ki­çi­jik beý­ni­si­niň bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan «akyl­ly» jan­dar ha­sap­lan­ýar. Ga­ryn­ja­la­ryň zäh­met çek­mek, ara­gat­na­şyk sak­la­mak, päs­gel­çi­li­gi ýe­ňip geç­mek, daş­ky gur­şa­wyň üýt­ge­me­gi­ne uý­gun­laş­mak ýa­ly ukyp­la­ry bar.
Ga­ryn­ja­la­ryň kä­bir gör­nü­şi kö­me­lek ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek üçin hi­ni­ne ter ýap­rak da­şa­ýar­lar. Kö­me­lek ýap­rak kertýän ga­ryn­ja­­nyň esa­sy iý­mi­ti ha­sap­lan­ýar.
Kä­bir ga­ryn­ja to­par­la­ry beý­le­ki to­pa­ra hü­jüm edip, ki­çi­jik ga­ryn­ja­la­ry «ýe­sir al­ýar­lar» we şol ga­ryn­ja­la­ry iý­mit da­şa­mak üçin iş­led­ýär­ler.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА