De­mir­ga­zyk Ame­ri­ka­nyň gü­nor­ta bö­le­gin­de ýer­leş­ýän Mek­si­ka de­mir­ga­zyk­da ABŞ, gü­nor­ta we gün­ba­tar­da Ýu­waş um­ma­ny, gü­nor­ta-gün­do­gar­da Gwa­te­ma­la, Be­liz we Ka­rib deň­zi, şeý­le hem gün­do­gar­da Mek­si­ka aý­la­gy bi­len ser­het­leş­ýär. Mek­si­ka­nyň meý­da­ny 1 mil­li­on 972 müň 550 ine­dör­dül ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lup, ol meý­da­ny ba­bat­da dün­ýä­de 13-nji orun­da dur­ýar. 126 mil­li­on­dan gow­rak ila­ty bo­lan ýurt bu ba­bat­da 10-njy or­ny eýe­le­ýär. Mek­si­ka iň köp is­pan­ça gep­le­şil­ýän ýurt ha­sap­lan­ýar. 31 ştat­dan yba­rat bo­lan ýur­duň paý­tag­ty Me­hi­ko­dyr. Tro­pi­ki we subt­ro­pi­ki ho­wa­ly ýurt­da gyş­yna 2 de­re­je, to­msu­na 15 de­re­je ara­ly­gyn­da bol­ýar. Bu ýer­de bir­nä­çe be­ýik dag­lar we wul­kan­lar bar. Ýur­duň çä­gin­de dür­li te­bi­gy tä­sin­lik­ler bo­lup, ola­ryň bi­ri Çiuaua şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da ýer­leş­ýär. Tak­my­nan, 26 mil­li­on ýyl mun­dan ozal Mek­si­ka­nyň gü­nor­ta-gün­do­ga­ryn­da­ky bu şä­he­ri­ň aşa­gyn­da­ky mag­ma­ ýe­riň ýü­zü­ne çy­kyp­dyr. Bu ýo­kar­lan­ýan mag­ma hä­zir­ki wagt­da Naý­ka şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da­ky da­gy dö­ret­di. Si­er­ra de Naý­ka da­gy­nyň ete­gin­dä­ki 300 metr­lik go­wak­ dün­ýä­niň iň tä­sin ýer­le­ri­niň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Mi­ne­ral suw­la­ryň ne­ti­je­sin­de go­wa­ga öw­rü­len bu ýer­de bir­nä­çe hek da­şy­ eme­le ge­lip­dir. Hut şu suw­da äpet kris­tal­la­r peý­da bo­lup baş­la­pdyr. Bu ýer­dä­ki go­wak­lar­da gip­siň, esa­san-da, se­le­nit at­ly reňk­siz gör­nü­şi­ ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Hü­när­men­ler go­wa­ga gir­mek üçin ýö­ri­te eşik­le­ri we dem alyş en­jam­la­ry­ny geý­me­li bol­du­lar. Bu ola­ra bir ge­zek­de ba­ry-ýo­gy 30 mi­nut içer­de dur­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­di.

Bu kris­tal­lar gör­lüp-eşi­dil­me­dik de­re­je­de ulu­dyr. Kris­tal go­wak­da uzyn­ly­gy 12 met­re, ini 5 met­re, ga­lyň­ly­gy 1 met­re, ag­ra­my 12 ton­na çen­li se­le­nit kris­tal­la­ry (gip­siň bir gör­nü­şi) ha­sa­ba alyn­dy. Bu ýer­dä­ki kris­tal­lar beý­le­ki­ler­den 5 es­se ulu­dyr. Go­wa­gyň di­war­la­ryn­da­ky kris­tal­la­ryň ýa­rym mil­li­on ýyl­dan bä­ri ulal­ma­gy­ny do­wam et­dir­ýän­di­gi çak­la­nyl­ýar. Go­wa­gyň tem­pe­ra­tu­ra­sy il­ki aşa ýo­ka­ry 58 de­re­je gyz­gyn bo­lup, çyg­ly­ly­gy 99 gö­te­ri­me ýet­ýär­di. Şol şert­de adam ýö­ri­te go­rag bol­maz­dan içer­de, tak­my­nan, on mi­nut du­rup bil­ýär. Go­wak 2000-nji ýy­lyň ap­re­lin­de do­gan­lar Hu­an we Ped­ro San­çes­ler mag­dan kä­ni­ni bu­raw­la­ýan wag­ty ta­pyl­dy. 2015-nji ýy­lyň okt­ýabr aýy­na çen­li go­wak mag­dan kä­ni bi­len dol­du­ry­lyp, onuň kris­tal­la­ry­nyň ös­me­gi üçin ze­rur mi­ne­ral­la­ra baý suw bi­len dol­du­ryl­dy. Hä­zir­ki wagt­da go­wa­gyň için­dä­ki çyg­ly­ly­k 99 gö­te­ri­me çen­li bo­lup, bu ýag­daý te­bi­gy yşy­gyň dö­re­me­gi­niň öňü­ni al­ýar. Kal­siý sul­fat bi­len ör­tü­len ýe­ras­ty suw­lar go­wa­gyň äh­li ýe­ri­ne ýaý­rap, çuň­luk­da ýer­leş­ýän mag­ma­da gyz­ýar, şun­luk­da kris­tal­lar hä­zir hem ösüp, kö­pel­me­gi­ni do­wam ed­ýär. Şeý­le-de bol­sa, bu kris­tal­ly go­wak adam­lar üçin howp­ly. Go­wa­ga gi­ren her bir adam 45 mi­nut geç­män­kä çyk­ma­ly. Go­wak­lar hä­zir­ki wagt­da ja­han­keş­de­ler üçin ýa­pyk. Bu ýer­de dag-mag­dan iş­le­ri tog­ta­dyl­dy we ýe­ras­ty go­wak suw bi­len dol­du­ryl­dy. Hä­zir­ki wagt­da kris­tal­la­ryň ös­me­gi­ne müm­kin­çi­lik ber­ýän şert­ler dur­nuk­syz ýag­da­ýy­na gaý­dyp gel­ýär. Go­wak­lar ýa­pyk hem bol­sa, onuň 81 san­ti­metr­lik bö­le­gi­ni Nýu-Ýork­da­ky «Ast­ro» ga­le­re­ýa­syn­da gör­mek bol­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА