XXI asy­ryň hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ryn­da dur­nuk­ly­ly­gyň, pa­ra­hat­çy­ly­gyň, yna­nyş­ma­gyň we dost­lu­gyň ber­ke­me­gi mö­hüm wezipe­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar. Şu nuk­daý­na­zar­dan, Türk­me­nis­ta­nyň saý­lap alan he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty di­ňe bir mil­li ösü­şiň ýol-ýö­rel­ge­si bol­man, eý­sem, dün­ýä de­re­je­sin­de pa­ra­hat­çy­ly­ga we yna­nyş­ma­ga hyz­mat ed­ýän nus­ga­lyk baş­lan­gyç­dyr. BMG ta­ra­pyn­dan üç ge­zek – 1995-nji, 2015-nji we 2025-nji ýyl­lar­da Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy­nyň hal­ka­ra de­re­je­de yk­rar edil­me­gi bu ýö­rel­gä­niň dün­ýä­de giň gol­daw tap­ýan­dy­gy­ny gör­kez­ýär. Türk­me­nis­tan 1995-nji ýy­lyň 12-nji de­kab­ryn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň bi­ra­gyz­dan ka­bul eden Ka­rar­na­ma­sy esa­syn­da dün­ýä­de il­kin­ji ge­zek hal­ka­ra de­re­je­de yk­rar edi­len he­mi­şe­lik Bi­ta­rap döw­let bol­dy. Türk­me­nis­ta­nyň Bi­ta­rap­ly­gy ýur­du­my­zyň öz­baş­dak da­şa­ry sy­ýa­sat ýö­rel­ge­si­dir, hal­ka­ra hu­ku­gy taý­dan berk üp­jün edi­len­dir, ol dün­ýä­niň äh­li ýurt­la­ry bi­len deň­hu­kuk­ly, dost­luk­ly gat­na­şyk­la­ryň esa­sy­ny düz­ýär.
Türk­men Bi­ta­rap­ly­gy döw­le­tiň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň mer­ke­zin­de pa­ra­hat­çy­lyk, dip­lo­ma­ti­ýa we yna­nyş­mak ýö­rel­ge­le­ri­ni goý­ýar. Bi­ta­rap­lyk da­şa­ry yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň gi­ňel­dil­me­gi üçin amat­ly meý­dan­ça dö­red­ýär. Türk­me­nis­tan dün­ýä­niň äh­li döw­let­le­ri bi­len söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry­ny deň­hu­kuk­ly esas­da ös­dür­ýär. Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz hal­ka­ra gep­le­şik­le­ri­ni ge­çir­mek üçin bi­ta­rap meý­dan­ça bo­lup, se­bit­le­ýin hyz­mat­daş­ly­gyň tä­ze mo­del­le­ri­ni tek­lip ed­ýär, ýurt­la­ryň ara­syn­da yna­nyş­ma­gyň ber­ke­me­gi üçin dia­log plat­for­ma­la­ryny dö­red­ýär. Bu ýö­rel­ge­ler ýur­du­my­zyň hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gin­dä­ki or­nu­ny ýo­kar­lan­dyr­ýar.
Şeý­le hem Mer­ke­zi Azi­ýa geo­sy­ýa­sy taý­dan mö­hüm se­bit bo­lup, onuň dur­nuk­ly­ly­gy tu­tuş dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ne hem tä­sir ed­ýär. Türk­me­nis­tan he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty ar­ka­ly se­bi­tiň pa­ra­hat­çy­ly­gy­ny gol­da­ýan baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­ýär. Hal­ka­ra ener­ge­ti­ka dia­log­la­ryn­da ynam­ly hyz­mat­daş hök­mün­de çy­kyş ed­ýär. Ener­ge­ti­ka ge­çel­ge­le­ri­niň di­wer­si­fi­ka­si­ýa­sy bo­ýun­ça tek­lip­ler dün­ýä­niň yk­dy­sa­dy howp­suz­ly­gy­na hyz­mat ed­ýär. Türk­me­nis­tan Gün­do­gar bi­len Gün­ba­ta­ryň ara­syn­da ynam­dar üs­ta­şyr ýur­da öw­rül­di, hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­nyň tä­ze ugur­la­ry­ny eme­le ge­tir­di.
Hä­zir­ki wagt­da hal­ka­ra gat­na­şyk­lar na­za­ry­ýe­tin­de bi­ta­rap­lyk ins­ti­tu­ty­na aý­ra­tyn gy­zyk­lan­ma bil­di­ril­ýär. He­mi­şe­lik bi­ta­rap­ly­gyň beý­le­ki döw­let­ler ta­ra­pyn­dan yk­rar edil­me­gi­niň äh­mi­ýe­ti, onuň hu­kuk taý­dan he­re­ket et­me­gi üçin hal­ka­ra de­re­je­de ber­ki­dil­me­gi, hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry ut­gaş­dy­ry­jy, gap­ma-gar­şy­lyk­la­ry saz­laý­jy, pa­ra­hat­çy­ly­gy, howp­suz­ly­gy üp­jün ed­ýän gu­ral hök­mün­de dür­li yn­san­per­wer ylym­la­ryň nuk­daý­na­za­ryn­dan öw­re­nil­ýär. Şun­da Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk hu­kuk ýag­da­ýy­nyň aý­ra­tyn­lyk­la­ry üns be­ril­mä­ge my­na­syp­dyr.
Ge­çen 30 ýyl türk­men Bi­ta­rap­ly­gy­nyň BMG-niň esa­sy ýö­rel­ge­le­ri­ne we mak­sat­la­ry­na la­ýyk gel­ýän­di­gi­ni aý­dyň gör­kez­di. Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­lyn­da «Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy» at­ly Ka­rar­na­ma­nyň 3-nji ge­zek bi­ra­gyz­dan ka­bul edil­me­gi türk­men Bi­ta­rap­ly­gy­nyň dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň gym­mat­ly­gy bo­lan­dy­gy­na aý­dyň şa­ýat­lyk ed­ýär. Şeý­le hem Bitaraplygyň dün­ýä sy­ýa­sa­ty üçin uly äh­mi­ýe­ti­ne we onuň hä­zir­ki za­man stra­te­gik kuw­wa­ty­na ýo­ka­ry ba­ha be­ril­ýär. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň «Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan», «Pa­ra­hat­çy­lyk sa­zy, dost­luk, do­gan­lyk sa­zy», «Türk­me­nis­tan – Bi­ta­rap­ly­gyň me­ka­ny» at­ly we beý­le­ki ki­tap­la­ryn­da türk­men Bi­ta­rap­ly­gy­nyň ta­ry­hy göz­baş­la­ry­dyr aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da gi­ňiş­le­ýin gür­rüň edil­ýär. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň eser­le­ri türk­men hal­ky­nyň ru­hu­na, däp-des­sur­la­ry­na si­ňen pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň asyl ma­ny-maz­mu­ny­na dü­şün­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.
Türk­men Bi­ta­rap­ly­gy dün­ýä nus­ga­lyk ýö­rel­ge hök­mün­de hä­zir­ki döw­rüň mö­hüm gym­mat­lyk­la­ry bo­lan pa­ra­hat­çy­lyk, yna­nyş­mak, ösüş, dur­nuk­ly­lyk we yn­san­per­wer­lik bi­len aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­ly­dyr.
Bi­ta­rap­ly­gyň ýö­rel­ge­le­ri­ne yg­rar­ly­lyk we ola­ryň dün­ýä­de iş­jeň wa­gyz edil­me­gi Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra ab­ra­ýy­ny ýo­kar­lan­dyr­ýar, se­bit­le­ýin pa­ra­hat­çy­ly­ga go­şant goş­ýar, dün­ýä­niň dür­li ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da yna­nyş­ma­gy pug­ta­lan­dyrýar.
Şo­nuň üçin he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk di­ňe bir Türk­me­nis­ta­nyň mil­li baý­ly­gy däl, eý­sem, hä­zir­ki za­man dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň hem dün­ýä nus­ga­lyk tej­ri­be­si­dir.

Gülşirin ÇARYGULYÝEWA,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň diller kafedrasynyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА