Iň uly er­kin söw­da zo­la­gy

Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň as­so­sia­si­ýa­sy (ASEAN) we onuň hyz­mat­daş­la­ry dün­ýä­niň iň uly er­kin söw­da zo­la­gy­ny dö­ret­mek ba­ra­da yla­la­şyk ga­zan­dy­lar. On­laýn ter­tip­de ge­çi­ri­len ASEAN-yň sam­mi­tin­de se­bit­le­ýin yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk şert­na­ma­sy­na gol çe­kil­di. Bu şert­na­ma dün­ýä­de eme­le ge­len çyl­şy­rym­ly ýag­daý­lar­dan soň, yk­dy­sa­dy­ýe­ti di­kelt­mä­ge kö­mek et­me­li­dir. Res­mi­na­ma­nyň güý­je gir­me­gi bi­len, tak­my­nan, 2,2 mil­liard sarp edi­ji­li we je­mi içer­ki önü­mi 28 tril­li­on dol­la­ra deň bo­lan dün­ýä­niň iň uly er­kin söw­da zo­la­gy eme­le ge­lip, bu dün­ýä­niň je­mi içer­ki önü­mi­niň üç­den bi­ri­ne deň­dir. Çak­la­ma­la­ra gö­rä, 2050-nji ýy­la çen­li se­bit­le­ýin yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk şert­na­ma­sy­ny bag­la­şan ýurt­la­ryň je­mi içer­ki önü­mi 100 tril­li­on dol­la­ra çen­li ösüp bi­ler.
ASEAN-yň ag­za­la­ryn­dan baş­ga-da, bi­le­le­şi­giň al­ty sa­ny uly söw­da we yk­dy­sa­dy hyz­mat­da­şy se­bit­le­ýin yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk gep­le­şik­le­ri­ne gat­na­şyp, er­kin söw­da şert­na­ma­sy­ny bag­laş­dy: Awst­ra­li­ýa, Hy­taý, Tä­ze Ze­lan­di­ýa, Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy we Ýa­po­ni­ýa. Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň as­so­sia­si­ýa­sy Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­nyň äh­li ýurt­la­ry­ny bir­leş­dir­ýär: Bru­neý, Wýet­nam, In­do­ne­zi­ýa, Kam­bo­ja, La­os, Ma­laý­zi­ýa, Mýan­ma, Sin­ga­pur, Taý­land we Fi­lip­pin­ler.
ASEAN-yň be­ýa­na­tyn­da bu şert­na­ma­nyň se­bi­tiň yk­dy­sa­dy taý­dan gül­läp ös­me­gi­ne go­şant goş­jak­dy­gy nyg­tal­ýar. Se­bit­le­ýin yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy dö­ret­mek bo­ýun­ça iş­ler 2012-nji ýyl­dan bä­ri al­nyp bar­lyp, ta­rap­lar 30 tö­we­re­gi gep­le­şik ge­çir­di. 1967-nji ýyl­da dö­re­di­len Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa döw­let­le­ri­niň as­so­sia­si­ýa­sy (ASEAN) Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­da ýer­leş­ýän 10 ýur­duň se­bit­le­ýin, döw­le­ta­ra, sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy we me­de­ni gu­ra­ma­sy­dyr. ASEAN-a ag­za ýurt­la­ryň ila­ty 650 mil­li­on­dan gow­rak ada­ma deň bo­lup, je­mi içer­ki önü­mi ABŞ-nyň 737 mil­liard dol­la­ry­na ba­ra­bar­dyr. ASEAN-yň iň ýo­ka­ry or­ga­ny döw­let we hö­kü­met ýol­baş­çy­la­ry­nyň sam­mi­ti bo­lup, ýyl­da iki sa­par ge­çi­ril­ýär.