2-nji noýabrda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Russiýa Federasiýasyna resmi saparynyň çäklerinde RF-niň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň umumy mejlisinde maksatnamalaýyn çykyş etdi hem-de Russiýanyň Federal Ýygnagynyň Döwlet Dumasynda duşuşyk geçirdi.
Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy umumy mejlisi açyp, Federasiýa Geňeşinde Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy, Türkmenistanyň meşhur döwlet syýasy işgäri Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň wekiliýetiniň saparda bolýandygyny aýtdy. Walentina Matwiýenkonyň belleýşi ýaly, Gurbanguly Berdimuhamedow üç gezek ýurduň Prezidenti wezipesine saýlanyldy. 2021-nji ýyldan bäri Türkmenistanyň parlamentiniň ýokarky palatasyna ýolbaşçylyk edýär, öz ýurdunda hem, onuň çäklerinden uzakda hem uly abraýdan peýdalanýar. Milletiň hemaýatkäri, öňbaşçysy diýen manyny özünde jemleýän Arkadag adyna resmi derejede eýe boldy. Arkadagyň parasatly baştutanlygynda beýleki halklar babatda türkmen milletine mahsus bolan parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetlilik syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesine eýe bolan Türkmenistanyň daşary syýasat ugrunda öz beýanyny tapýar diýip, Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy sözüni dowam etdi.
Soňky ýyllarda biziň kärdeşimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen hem-de hut özüniň gatnaşmagynda köpugurly parlament gatnaşyklaryny pugtalandyrmak boýunça taslamalar örän ýokary derejä çykaryldy diýip, Walentina Matwiýenko aýtdy. Şu ýylyň maý aýynda Türkmenistanyň paýtagtynda Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumynyň, şeýle hem «5+1» täze «Aşgabat görnüşinde» Zenanlaryň dialogynyň uly üstünlik bilen geçirilendigine aýratyn üns çekildi. Bellenilişi ýaly, häzirki wagtda-da bu başlangyçlar işjeň durmuşa geçirilýär hem-de täze many-mazmuna eýe bolýar.
Gurbanguly Berdimuhamedow Russiýanyň hakyky dostudyr hem-de rus-türkmen gatnaşyklarynyň ösdürilmegi ugrunda köp tagalla edýär we gujur-gaýratyny gaýgyrmaýar. Köp sanly ähmiýetli taslamalar Arkadagyň ady bilen baglanyşyklydyr, olaryň durmuşa geçirilmegi biziň ýurtlarymyzyň arasynda köpugurly hyzmatdaşlygy has-da berkitmäge mümkinçilik berdi diýip, Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy aýtdy.
Bellenilişi ýaly, Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň hormatly Arkadag Gurbanguly Berdimuhamedowy ýokary döwlet sylagy — IV derejeli «Watanyň öňünde bitiren hyzmatlary üçin» ordeni bilen sylaglamak hakyndaky çözgüdi Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygynyň strategik hyzmatdaşlygyň çuňlaşdyrylmagyna goşýan uly goşandynyň ykrarnamasy boldy. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygynyň alyp barýan döwlet we jemgyýetçilik işiniň ýaş nesil üçin nusgalyk göreldedigini aýratyn belläp, Walentina Matwiýenko hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowa söz berdi.
Gahryman Arkadagymyz Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygyny hem-de Federasiýa Geňeşiniň agzalaryny mübärekläp, ilki bilen, Federasiýa Geňeşiniň Başlygy Walentina Matwiýenko Russiýa Federasiýasyna resmi sapar bilen gelmäge çakylygy hem-de RF-niň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň belent münberinde çykyş etmäge, ikitaraplaýyn parlamentara gatnaşyklary pugtalandyrmagyň geljegi barada pikir alyşmaga, kanun çykaryjylyk işi boýunça özara tejribe alyşmaga, halkara giňişlikdäki hyzmatdaşlygyň ugurlaryny kesgitlemäge döredilen mümkinçilik üçin aýratyn minnetdarlyk bildirdi.
Türkmenistanyň hem-de Russiýanyň kanun çykaryjy edaralarynyň ýakyn özara gatnaşyklary iki döwletiň arasyndaky toplumlaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmegiň möhüm we aýrylmaz bölegidir. Soňky ýyllarda iki ýurduň parlamentleriniň bilelikdäki tagallalary netijesinde köp işler durmuşa geçirildi. Durnukly parlamentara dialog ýola goýuldy, hünär gatnaşyklarynyň gurallary işledildi, yzygiderli esasda wekiliýetler alşylýar diýip, Gahryman Arkadagymyz nygtady hem-de bu işi iki döwletiň halklarynyň arasyndaky özara düşünişmegi pugtalandyrmagyň möhüm we netijeli bölegi hasaplaýandygyny aýdyp, oňa ýokary baha berdi.
Şunuň bilen baglylykda, Russiýanyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygynyň iki ýurduň parlamentleriniň ýokarky palatalarynyň Başlyklarynyň orunbasarlarynyň derejesinde Hyzmatdaşlyk boýunça parlamentara toparyny döretmek baradaky teklibini Türkmenistanyň uly hormat bilen goldandygy hem-de ony iki tarapyň hem bähbidine laýyk hasaplaýandygy bellenildi. Türkmen-rus parlamentara gatnaşyklary sebit we ählumumy derejede parahatçylygyň hem-de durnuklylygyň pugtalandyrylmagyna uly goşant goşýar. Biziň parlamentarilerimiziň halkara forumlaryň işine gatnaşmagy syýasy, ykdysady, ynsanperwer hyzmatdaşlygyň üstünlikli alnyp barylmagy üçin amatly hukuk ýagdaýlaryny we şertlerini döretmäge gönükdirilendir.
Çykyşynyň dowamynda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy parlament diplomatiýasynyň halkara giňişlikde parahatçylygy, ynanyşmagy we açyklygy pugtalandyrmak işine uly goşant goşmaga, dünýäniň syýasy gün tertibine oňyn itergi bermäge, ykrar edilen halkara hukuk kadalarynyň, Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň düzgünleriniň, esasy halkara ylalaşyklaryň we konwensiýalaryň ýoýulmagyna ýol bermezlige gönükdirilendigine ynam bildirdi. Şunuň bilen baglylykda, dürli ýurtlaryň kanun çykaryjy edaralarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň, dünýäde döredilen parlament birleşikleriniň, ilkinji nobatda, olaryň iň irisiniň we abraýlysynyň – Parlamentara Birleşigiň orny ýokarlanýar diýip, hormatly Arkadagymyz aýtdy.
Häzirki günde Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň Parlamentara Assambleýasynyň görnüşindäki gatnaşyklar uly ähmiýete eýe bolýar. Biziň pikirimizçe, bu geljegi örän uly ugur diýip, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň hem-de Russiýanyň wekilleriniň bu meýdançada bilelikdäki başlangyçlary bilen, ilkinji nobatda bolsa, gatnaşyjy döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygyň hukuk binýadyny pugtalandyrmak, ynsanperwer, jemgyýetçilik, medeni hyzmatdaşlygy ösdürmek, zenanlaryň we ýaşlaryň ugry boýunça gatnaşyklary ýola goýmak meselelerinde başlangyçlar bilen çykyş etmelidiklerini belledi.
Sebit we sebitara parlament forumlarynyň çäklerindäki bilelikdäki işimiz netijeli hyzmatdaşlygyň ýene-de bir görnüşidir. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň maý aýynda Türkmenistanda üstünlikli geçen iki iri çäräniň – Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumynyň hem-de Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýanyň Zenanlarynyň dialogynyň ähmiýeti bellenildi.
Söwda-ykdysady ulgam Türkmenistanyň hem-de Russiýa Federasiýasynyň strategik hyzmatdaşlygynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy ikitaraplaýyn haryt dolanyşygynyň oňyn ösüşini, eksport-import amallarynyň möçberiniň artýandygyny, türkmen we rus kompaniýalarynyň giň möçberli, uzak möhletleýin ykdysady taslamalary amala aşyrýandyklaryny belledi. Energetika, ulag, ýokary tehnologiýalar ulgamlary, senagat, söwda, oba hojalygy tagallalary birleşdirmegiň esasy ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Häzirki günde ykdysadyýetiň şu we beýleki ugurlarynda Türkmenistanda täze önümçilik kuwwatlyklaryny döretmäge, ýollary we düzümleri gurmaga, dürli pudaklara innowasiýalary, täze tehnologiýalaryny ornaşdyrmaga gönükdirilen uly işler amala aşyrylýar.
Biz hemişe Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasynda söwda-ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagy, olara täze hil-häsiýetiň berilmegi, bu gatnaşyklaryň köpugurly ykdysady hyzmatdaşlyk derejesine çykarylmagy we şunda esasy ornuň maýa goýum, maliýe, tehnologiýa ugurlaryna degişli bolmagy ugrunda çykyş edýäris diýip, hormatly Arkadagymyz aýtdy.
Biziň pikirimizçe, ýokarda agzalan wezipeleriň çözülmegine iki ýurduň parlamentarileri öz goşandyny goşmalydyrlar. Häzirki döwrüň ykdysady gatnaşyklaryny düzgünleşdirýän täze kanunlary kabul etmek, bu ugurda milli kanunçylyklarymyzy oýlanyşykly we deňagramly sazlaşdyrmak, ikitaraplaýyn ykdysady ylalaşyklary öz wagtynda tassyklamak, ykdysady taýdan kooperirleşmegiň meselelerine parlament derejesinde özara garamak türkmen-rus ykdysady gatnaşyklaryny mundan beýläk-de işjeňleşdirmek maksady bilen, biziň ýakyn wagtda garamaly meselelerimiziň diňe bir bölegidir diýip, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy nygtady.
Biziň şu günki duşuşygymyz Türkmenistanyň we Russiýanyň halklarynyň medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryna gysgaça üns çekmäge oňyn mümkinçilik döretdi. Halklarymyzyň gadymy taryhy, medeni kökleriniň we dünýägaraýyşlarynyň umumylygy, parahatçylyk, hoşniýetlilik, adalatlylyk taglymlaryna esaslanýan däp-dessurlary köpugurly ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmek üçin berk binýatdyr. Medeniýetiň, sungatyň, ylmyň, bilimiň üsti bilen biz hyzmatdaşlygymyzyň strategiýasyny we mazmunyny baýlaşdyryp bileris diýip, Gahryman Arkadagymyz aýtdy hem-de häzirki pursatdan peýdalanyp, Türkmenistanda rus diline, edebiýatyna, rus halkynyň medeni we ruhy gymmatlyklaryna uly hormat goýulýandygyny aýratyn bellemek isleýärin diýip, sözüni dowam etdi.
Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzda rus dilinde bilim berýän onlarça mekdebiň bardygy, A.S.Puşkin adyndaky umumybilim berýän türkmen-rus mekdebiniň hereket edýändigi, rus diliniň ähli orta we ýokary okuw mekdeplerinde okadylýandygy kanagatlanma bilen bellenildi. Häzirki wagtda Aşgabatda Rus drama teatrynyň taslamasynyň we gurluşygynyň üstünde işlenilýär, Türkmen-rus uniwersitetini döretmek bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşylýar. Şunuň bilen birlikde, şu belent münberden Russiýanyň çäklerindäki ýadygärliklerde, heýkel kompozisiýalarynda, edaralaryň atlarynda türkmen halkynyň beýik ogly, filosof, şahyr we akyldar Magtymguly Pyragynyň keşbiniň ebedileşdirilendigi üçin minnetdarlygymy beýan etmek isleýärin. 2024-nji ýylda Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygy belleniler diýip, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy nygtady.
Aýdylanlary nazara alyp, hormatly Arkadagymyz medeni-ynsanperwer ulgamda parlamentara gatnaşyklaryň mümkinçiligine garalmagyny maksadalaýyk hasaplaýandygyny, bu gatnaşyklaryň mazmunyny degişli orta möhletleýin toplumlaýyn maksatnamada beýan edip boljakdygyny belledi. Bu resminamany işläp taýýarlamak, iki ýurduň parlamentleriniň ýokarky palatalarynyň ugurdaş komitetlerine tabşyrmak teklip edildi. Şeýle hem Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň we Russiýanyň parlamentarileriniň öz belent jogapkärçiliklerine düşünýän, hemme işlerini adamlaryň bähbidine gönükdirýän pikirdeşdiklerine ynam bildirdi.
Çykyşynyň ahyrynda hormatly Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Walentina Matwiýenko, Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň ýokarky palatasynyň ähli agzalaryna bu döredijilikli işe işjeň gatnaşandyklary we saldamly goşantlary üçin minnetdarlyk bildirdi.
* * *
Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň hem-de Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Döwlet Dumasynyň Başlygy Wýaçeslaw Wolodiniň arasynda gepleşikler geçirildi.
Duşuşygyň dowamynda netijeli türkmen-rus gatnaşyklaryny okgunly ösdürmekde parlament diplomatiýasynyň eýeleýän möhüm orny nygtaldy. Iki ýurduň kanun çykaryjy edaralarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de işjeňleşdirmek, şeýle-de bilelikdäki çäreleri guramak arkaly tejribe alyşmak üçin uly mümkinçilikleriň bardygyna aýratyn üns çekildi. Taraplaryň pikirine görä, hukuk ulgamynda hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegi deňhukuklylyk, ynanyşmak, özara hormat goýmak ýörelgeleri esasynda ýola goýulýan ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna ýardam bermelidir.