Ujy tegelek çöp­ja­ga­zy şam­pun­ly (is­len­dik ýu­wu­jy se­riş­de) su­wa ba­ty­ryp üf­lä­ni­miz­de ho­wa­da bir­nä­çe kö­pür­jik eme­le gel­ýär. Ýaz pas­ly­nyň gel­me­gi bi­len iň köp oý­nal­ýan bu güý­men­je gy­zyk­ly oýun­la­ryň bi­ri­dir. Eý­sem, kö­pür­jik nä­dip eme­le gel­ýär­kä?!
Üns be­ren bol­sa­ňyz, kran ýa­py­lan­dan soň­ra ak­man ga­lan iň soň­ky dam­ja ýa-da şam­pun­ly su­wa hal­ka­ly çöp­ja­ga­zy ba­ty­ryp üf­lä­ni­miz­de dö­re­ýän şar­ja­gaz­lar to­ga­lak şe­kil­li bol­ýar­lar. Te­bi­gat­da­ky beý­le­ki ha­dy­sa­lar ýa­ly, mu­ny hem fi­zi­ka­nyň ka­nun­la­ry bi­len dü­şün­dir­mek müm­kin. Kö­pür­jik ýe­rüs­ti dar­tyş güý­ji, hi­mi­ýa, ýag­ty­lyk we geo­met­ri­ýa ýa­ly ylym dü­şün­je­le­ri­ni öw­ren­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär. Hü­när­men­ler kö­pür­jik­le­riň we ho­wa­da eme­le gel­ýän şar­ja­gaz­la­ryň şe­ki­li­niň dart­gyn­lyk se­bäp­li to­ga­lak bol­ýan­dy­gy­ny dü­şün­dir­ýär­ler. Ujy hal­ka­ly çöp­ja­gaz şam­pun­ly su­wa ba­ty­ry­lyp çy­ka­ry­lan­dan soň­ra, onuň hal­ka­sy­nyň için­de tö­we­rek gör­nüş­li ýu­ka­jyk gat­lak eme­le gel­ýär. Bu gat­lak üf­lä­ni­ňiz­de, üst­ki dart­gyn­lyk se­bäp­li gi­ňe­ýär we içi­ne gi­ren ho­wa se­bäp­li ýa­py­lyp, te­ge­lek şe­ki­le öw­rül­ýär. Eme­le ge­len ýe­ňil şar­ja­gaz ho­wa­da eý­läk-beý­läk uça­nyn­dan soň­ra bir za­da de­ge­nin­de ýa-da öz-özün­den ýa­ryl­ýar. Bu şar­ja­ga­zyň için­de ba­syş­ly ho­wa bol­ýar. Şar­ja­ga­zyň daş­ky gat­la­gy nä­çe berk bol­sa, ol şon­ça-da ki­çi bol­ýar.
Suw dam­ja­la­ry şa­ra meň­ze­ýär. Bir şa­ra suw gu­ýul­dy­gy­ça, çi­şip ulal­ýar. Ol ýa­ryl­ýan­ça gi­ňe­me­gi­ni do­wam et­dir­ýär. Dam­ja hem bel­li bir ulu­ly­ga ýe­ten­den soň­ra ýa­ry­lyp, aşak gaç­ýar. Suw dam­ja­la­ry­nyň da­şyn­da şar ýok hem bol­sa, bi­ze gö­rün­me­ýän tor­ba bar. Mu­ňa üst dart­gyn­ly­gy di­ýil­ýär. Su­wuň dam­ja­sy­nyň için­dä­ki mo­le­ku­la­lar bi­ri-bi­ri­ni güýç bi­len çek­ýär­ler. Em­ma su­wuň ýü­zün­dä­ki mo­le­ku­la­lar ho­wa mo­le­ku­la­la­ry­ny çek­me­ýär. Di­ňe su­wuň için­de dar­tyş bol­ýar. Bu bol­sa, suw dam­ja­sy­nyň tö­we­re­gin­de bir gat­lak bar ýa­ly tä­si­ri eme­le ge­tir­ýär. Şol se­bäp­li dam­ja­lar bel­li bir agyr­ly­ga ýet­ýän­çä sal­la­nyp dur­ýar. Di­ňe suw­da däl, beý­le­ki su­wuk­lyk­lar­da hem şeý­le ha­dy­sa bo­lup geç­ýär. Üst­ki dart­gyn­lyk ola­ryň dy­kyz­ly­gy­na we ag­ra­my­na gö­rä dür­li-dür­li bol­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА