Ka­da­ly uky bag­ty­ýar dur­mu­şyň öze­ni­dir. Adam uku­da wag­ty be­den­de di­kel­diş we sa­gal­dyş ha­dy­sa­la­ry he­re­ket ed­ýär. Şo­nuň üçin gü­nüň do­wa­myn­da uly adam­la­ra azyn­dan 8 sa­gat, ça­ga­la­ra bol­sa 10-12 sa­gat uk­la­mak mas­la­hat be­ril­ýär. Hü­när­men­ler uky­nyň ada­myň di­ňe sag­ly­gy­na peý­da­sy bol­man, eý­sem, şäh­di­ňi aç­ýan­dy­gy ba­ra­da hem bel­le­ýär­ler. Or­ta­ça ha­sap bi­len al­nan­da adam­lar wag­ty­nyň üç­den bir bö­le­gi­ni uk­lap ge­çir­ýär­ler. Wagt­ly-wag­tyn­da ukyňy al­mak adam sag­ly­gy üçin örän mö­hüm­dir.
Adam uku­da wag­ty mer­ke­zi nerw ul­ga­my­nyň iş­jeň­li­gi sel­jer­me tap­gy­ry­na ge­çip, be­de­ni er­tir­ki gü­ne ta­ýyn­la­ýar. Şon­da ýü­rek, gan-da­mar, dem alyş we iý­mit siň­di­riş ul­gam­la­ry saz­la­şyk­ly iş­le­ýär. Hä­zir­ki dö­wür­de daş­ky gur­şa­wyň be­de­ne ýe­tir­ýän tä­si­ri­niň ýo­ka­ry­dy­gy göz öňün­de tu­tu­lyp, gü­nüň do­wa­myn­da 15-45 mi­nu­tyň do­wa­myn­da uk­la­mak, dynç al­mak mas­la­hat be­ril­ýär. Ka­da­ly uky we uky bo­zul­ma­la­ry ba­ra­da yzy­gi­der­li yl­my bar­lag­lar ge­çi­ril­ýär. Ýa­pon alym­la­ry 16 dür­li uky gör­nü­şi­ni kes­git­le­di­ler. Bu yl­my bar­la­ga 100 müň adam gat­naş­dy. Sy­nag döw­rün­de ola­ryň el­le­ri­ne bi­le­zik da­kyl­dy. Şol en­jam el­le­riň he­re­ket­le­ri­ni hem-de da­mar çek­me­le­ri ha­sa­ba al­dy. Şol mag­lu­mat­lar esa­syn­da alym­lar uky­nyň 16 gör­nü­şi­niň bar­dy­gy­ny anyk­la­dy­lar.
Şo­nuň ne­ti­je­sin­de, adam­la­ry uku­syz­lyk­dan ejir çek­ýän­ler hem-de gün­diz dynç al­mak ze­rur bol­maz­dan, gi­je­le­ri­ni ra­hat uk­la­ýan­la­ra bö­lüp bol­jak­dy­gy­ny mä­lim et­di­ler. Şol ka­te­go­ri­ýa­lar hem öz ara­la­ryn­da bö­lüm­le­re bö­lün­di. Ne­ti­je­de, 16 bö­lüm eme­le gel­di. Adam­la­ryň uku­sy­nyň yzy­gi­der­li ter­tip­de däl­di­gi, uku­syz­lyk­dan ejir çek­ýän­le­ri hem ta­pa­wut­lan­dy­ryp bol­jak­dy­gy­ny bel­le­di­ler. Ola­ryň kä­bi­ri kyn­lyk bi­len ýa­typ, az ýat­ýar­lar, beý­le­ki­ler bol­sa kyn­lyk bi­len ýa­typ, köp uk­la­ýar­lar.
Uky­nyň bol­maz­ly­gy we pes hil­li uky uzak we gys­ga möh­let­de sag­ly­gy­my­za ep-es­li tä­sir ed­ýär. Uky­nyň bo­zul­ma­gy­nyň ne­ti­je­si ün­sü­ňi jem­le­mek, ýat we öw­ren­mek ul­gam­la­ryn­da nä­saz­lyk­la­ryň dö­re­me­gi­ne ge­ti­rip bi­ler. Pes hil­li uky we uku­syz­lyk se­miz­lik, ýo­ka­ry gan ba­sy­şy, süý­ji ke­se­li, im­mu­ni­te­tiň gow­şak­ly­gy we hat­da kä­bir beý­le­ki ke­sel­le­re ýol aç­ýar. Gi­je­le­ri­ne go­wy uk­la­ýan adam­lar­da gan ba­sy­şy­nyň de­re­je­si pes, süý­ji ke­se­li, se­miz­lik we beý­le­ki do­wam­ly ke­sel­le­riň ýü­ze çyk­ma­gy örän seý­rek ýag­daý­dyr.
Ýe­ter­lik de­re­je­de dynç alyn­ma­sa, bu gün­de­lik işi­mi­ze gö­nü­den-gö­ni tä­sir ed­ýär. Dynç al­mak üçin bol­sa wagt­ly-wag­tyn­da ýe­ter­lik de­re­je­de uk­la­mak ze­rur­dyr. Ka­da­ly uky di­ňe fi­zi­ki däl, eý­sem, ru­hy sag­ly­gy­my­za hem tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Uky bo­zul­ma­la­ryň be­jer­gi­si ola­ryň se­bä­bi­ne bag­ly bo­lup dur­ýar. Be­den ke­sel­le­ri se­bäp­li dö­re­ýän uky bo­zul­ma­la­ryň be­jer­gi­si esa­sy ke­se­li­ne gö­nük­di­ril­me­li. Uky­nyň çuň­lu­gy­nyň we do­wam­ly­ly­gy­nyň azal­ma­gy ýa­şu­ly adam­lar­da ka­da­ly di­ýip ha­sap­lan­ýar. Uky bo­zul­ma­la­ry uky tut­dur­ýan se­riş­de bi­len be­je­ril­mez­den öň, sag­dyn uky üçin umu­my düz­gün­le­ri ber­jaý et­me­li.

Al­la­my­rat GA­LAN­DA­ROW,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň psihiatriýa, narkologiýa we medisina psihologiýasy kafedrasynyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА