Sanki çek­ýän it­ler so­wuk­da üşe­me­ýär­mi?

Adam­zat ýa­şaý­şyn­da ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri it­le­riň hyz­ma­tyn­dan peý­da­la­ny­lyp ge­lin­ýär. Itiň kä­bir gör­nü­şi ýi­ten za­dy tap­mak­da, go­rag mak­sa­dyn­da sak­lan­ýan bol­sa, kä­bi­ri ýük da­şa­mak­da, ha­las ediş iş­le­rin­de adam­la­ra ýa­kyn­dan kö­mek ed­ýär. Aşa so­wuk ho­wa­ly se­bit­ler­de sanki (sani) çe­kip bar­ýan it­ler ba­ra­da­ky mult­film­le­ri ýa-da film­le­ri gö­ren bol­sa­ňyz ge­rek. It­li sanki bu­zuň ýa-da ga­ryň üs­tün­de do­lan­dy­ry­jy­nyň buý­ru­gy esa­syn­da it­le­riň tir­ke­gi çek­me­gi ar­ka­ly ama­la aşy­ryl­ýar. Dün­ýä­niň de­mir­ga­zyk se­bi­ti­niň ýa­şaý­jy­la­ry güýz we gyş aý­la­ryn­da tir­keg­li it­le­ri ulan­ýar­lar. Eý­sem, it­le­riň is­len­dik gör­nü­şi sanki çe­kip bil­ýär­mi, olar so­wuk­da üşe­me­ýär­mi?! Ge­liň, tir­keg çek­ýän it­ler ba­ra­da­ky gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ry öw­re­ne­liň!
Sa­gat­da 32-40 ki­lo­metr tiz­lik bi­len sanki çe­kip bil­ýän bu it­leriň dy­kyz we ga­lyň sü­tü­gi ola­ry so­wuk­dan go­ra­ýar. Itiň äh­li gör­nü­şi so­wu­ga çy­dam­ly däl. Tir­keg çek­ýän it­ler ýö­ri­te saý­la­nyp alyn­ýar we de­mir­ga­zyk­da ide­dil­ýär. Has­ki, ma­la­mut, gren­land iti we inuit ýa­ly to­hum it­ler so­wuk ho­wa­da ýa­şa­ýar­lar. Mag­lu­mat­la­ra gö­rä, tir­keg çek­ýän to­hum it­ler müň­ler­çe ýyl ozal de­mir­ga­zyk­ly ýer­li ýa­şaý­jy­lar ta­ra­pyn­dan se­çi­lip al­nyp­dyr.

Sowuga çydamly sanki çekýän itiň görnüşleri
De­mir­ga­zyk se­bit­ler­de iň köp ide­dil­ýän it Al­ýas­ka has­ki­si­dir. Itiň bu to­hu­my­ny Al­ýas­ka­nyň ýer­li ýa­şaý­jy­la­ry bo­lan inuit­ler öw­re­niş­di­rip­dir­ler. Ag­ra­my 18-34 ki­log­ra­ma ýet­ýän itiň bu gör­nü­şi dy­kyz hem-de ýum­şak sü­tü­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Al­ýas­ka­nyň ýa­şaý­jy­la­ry ta­ra­pyn­dan se­çi­lip al­nan itiň ýe­ne bir to­hu­my Al­ýas­ka ma­la­mu­ty ha­sap­lan­ýar. Ag­ra­my 36-55 ki­log­ram tö­we­re­gi bol­ýan ma­la­mut ýük çe­ki­ji­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Ga­lyň sü­tük­li, ber­daş­ly aýak­la­ry bo­lan bu it göz­leg-bar­lag iş­le­rin­de peý­da­la­nyl­ýar.
So­wuk ýurt­la­ryň bi­ri bo­lan Ka­na­da­da hem itiň inuit (es­ki­mo) to­hu­my ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Göw­re­si ki­çi­räk, ýük çek­mä­ge çy­dam­ly bu it ho­ja­lyk hyz­mat­la­ryn­da peý­da­la­nyl­ýar. Ag­ra­my 30-40 ki­log­ra­ma ýet­ýän inuit iti aw­çy­lyk­da hem ula­nyl­ýar.
So­wuk ho­wa çy­dam­ly itiň ýe­ne bir gör­nü­şi Nýu-Hemp­şir­de (ABŞ) ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­len, seý­rek duş gel­ýän çi­nuk iti­dir. Al­tyn­sow sü­tük­li, çe­ýe hem ýa­daw­syz he­re­ket­li bu it tir­keg çek­mek­de, ýük da­şa­mak­da we go­rag hyz­mat­la­ryn­da peý­da­la­nyl­ýar.
So­wu­ga çy­dam­ly tir­ke­ge go­şul­ýan itiň ýe­ne bir gör­nü­şi gren­land iti­dir. Bu it­ler Gren­lan­di­ýa­da ulag se­riş­de­si­niň hyz­ma­ty­ny ýe­ri­ne ýe­tir­ýär­ler. Şeý­le hem aw­çy­lyk­da giň­den peý­da­la­nyl­ýar.
Dün­ýä­niň iň so­wuk kün­jek­le­ri­niň bi­ri bo­lan Si­bi­riň ýa­şaý­jy­la­ry hem ma­la­mu­ta meň­zeş Si­bir has­ki­si­ni se­çip alyp­dyr­lar. Ag­ra­my 18-27 ki­log­ram tö­we­re­gi bo­lan Si­bir has­ki­si da­şyn­dan gö­räý­mä­ge mö­je­ge ça­lym ed­ýär. Si­bir­li­ler ta­ra­pyn­dan ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ri­len de­mir­ga­zyk iti­niň ýe­ne bir gör­nü­şi ak­ja sü­tük­li sa­mo­ýed iti­dir. Ýük çek­mä­ge ukyp­ly bu it­ler ho­ja­lyk hyz­mat­la­ry bi­len bir ha­tar­da aw­çy­lyk­da hem peý­da­la­nyl­ýar.