Türk­me­nis­tan te­bi­gy ga­zyň tas­syk­la­ny­lan gor­la­ry­nyň möç­be­ri bo­ýun­ça dün­ýä­de dör­dün­ji or­ny eýe­le­ýär we hä­zir­ki wagt­da Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­tin­de «ma­wy ýan­gy­jy» iber­ýän esa­sy döw­let­le­riň ha­ta­ry­na gir­ýär. Geo­sy­ýa­sy taý­dan amat­ly ýer­de ýerleş­ýän­ ýur­du­myz Ýew­ro­pa we Azi­ýa ba­zar­la­ry­ny hem öz içi­ne al­ýan dür­li ugur­lar bo­ýun­ça ga­zy eks­port et­me­gi art­dyr­mak üçin ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­re eýe­dir.
Ýur­du­my­zyň ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my­nyň hü­när­men­le­ri­niň öňün­de pu­da­gyň se­riş­de­ler bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak, şol san­da Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gin­dä­ki we ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky, Amy­der­ýa­nyň ke­nar­la­ryn­da­ky, Mer­ke­zi Ga­ra­gum­da­ky ne­bit­gaz ýa­tak­la­ry­ny se­na­gat taý­dan öz­leş­dir­me­giň ha­sa­by­na baý­laş­dyr­mak ýa­ly mö­hüm we­zi­pe­ler dur­ýar.
«Gal­ky­nyş» gaz kä­ni ýo­ka­ry dep­gin­ler­de öz­leş­di­ril­ýär, ga­raş­syz bi­ler­men­ler to­pa­ry­nyň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, Ýaş­lar we Ga­ra­köl ýa­tak­la­ry bi­len bi­le­lik­de hä­zir­ki wagt­da onuň gor­la­ry 27 tril­li­on kub­met­re deň­dir. Bu ýer­de ýyl­da 30 mil­liard kub­metr ha­ryt­lyk ga­zy ön­dür­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýän des­ga­lar top­lu­my ulan­ma­ga be­ril­di, şeý­le kuw­wat­lyk­la­ra eýe bo­lan beý­le­ki top­lum­lar gu­rul­ýar, olar gur­lu­şy­gy do­wam et­di­ril­ýän TOPH gaz ge­çi­ri­ji­si­ni «ma­wy ýan­gyç» bi­len üp­jün eder.
Ne­bi­tiň we ga­zyň çy­ka­ry­ly­şy­ny art­dyr­mak, türk­men ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni dün­ýä ba­zar­la­ry­na iber­me­giň köp şa­ha­ly ul­ga­my­ny dö­ret­mek bi­len bir ha­tar­da, ne­bit­gaz se­na­ga­ty­nyň di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dy­ryl­ma­gy­na, ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­ny gaý­ta­dan iş­le­mä­ge, ne­bit­hi­mi­ýa, gaz­hi­mi­ýa we hi­mi­ýa pu­dak­la­ry­na, elekt­roe­ner­ge­ti­ka de­giş­li se­riş­de­le­riň gaý­ta­dan iş­le­nil­me­gi­ne ýö­ri­te­leş­di­ril­ýän iri se­na­gat des­ga­la­ry­nyň gur­lu­şy­gy­na uly üns be­ril­ýär.
Türk­me­nis­tan­da ne­bit­gaz se­na­ga­ty­nyň kuw­wa­ty­ny has ne­ti­je­li ulan­mak, te­bi­gy baý­lyk­la­ryň gor­la­ry­ny art­dyr­mak, ug­le­wo­do­rod çig ma­lyn­dan ýo­ka­ry hil­li, bäs­deş­li­ge ukyp­ly, içer­ki we da­şar­ky ba­zar­lar­da uly is­leg bil­di­ril­ýän önüm­le­riň gör­nüş­le­ri­ni gi­ňelt­mek mak­sa­dy bi­len, gaý­ta­dan iş­le­ýän ul­ga­myň müm­kin­çi­lik­le­rin­den do­ly peý­da­lan­mak­da uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.
Ne­bit­gaz pu­da­gy mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň bin­ýat­lyk pu­da­gy­dyr. Ýur­du­my­zyň mi­ne­ral-çig mal se­riş­de­ler bin­ýa­dy, kuw­wat­ly ýan­gyç-ener­ge­ti­ka se­na­ga­ty we ener­gi­ýa-ulag üp­jün­çi­lik ul­gam­la­ry Türk­me­nis­ta­ny kuw­wat­ly döw­let hök­mün­de dün­ýä ta­nad­ýar.
Şo­ňa gö­rä-de, ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­mek ýur­du­my­zy yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň ile­ri tu­tul­ýan mö­hüm ug­ry bol­ma­gyn­da gal­ýar. «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022–2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da» ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my­nyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty­nyň mun­dan beý­läk-de art­dy­ryl­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len iri tas­la­ma­la­ryň ama­la aşy­ryl­ma­gy göz öňün­de tu­tul­ýar.
Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gyç­la­ry bi­len ama­la aşy­ryl­ýan iri ener­ge­ti­ki tas­la­ma­lar hal­ka­ra de­re­je­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. Ýur­du­myz ta­ra­pyn­dan gaz ge­çi­ri­ji­le­riň gur­lu­şy­gy­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy se­bit­de pa­ra­hat­çy­ly­gy ber­kit­mä­ge, yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge, müň­ler­çe iş orun­la­ry­ny dö­ret­mä­ge, ýur­du­myz­da hem-de goň­şy we se­bi­tiň döw­let­le­rin­de iň hä­zir­ki za­man se­na­gat üp­jün­çi­lik ul­gam­la­ry­ny eme­le ge­tir­mä­ge şert dö­red­ýär. Bu tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi bi­ziň döw­let sy­ýa­sa­ty­my­zyň esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri bo­lup dur­ýar.
Ýur­du­myz­da ne­bit­gaz se­na­ga­ty­nyň tä­ze ug­ry ha­sap­lan­ýan gaz­hi­mi­ýa pu­da­gy­ny ös­dür­mek döw­le­ti­mi­ziň baý ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni peý­da­ly hem-de ne­ti­je­li ulan­mak ba­bat­da öňe sü­rül­ýän stra­te­gi­ýa­la­ryň bi­ri­dir.

Zü­leý­ha AL­LA­BER­DI­ÝE­WA,
Ýag­şy­gel­di Ka­ka­ýew adyn­da­ky Hal­ka­ra ne­bit we gaz uni­wer­si­te­ti­niň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА