Sa­ha­ra çö­lün­dä­ki tä­sin­lik

Maw­ri­ta­ni­ýa­nyň de­mir­ga­zyk-gün­ba­ta­ryn­da­ky Ad­rar se­bi­tin­de, Wa­dan şä­he­ri­niň go­la­ýyn­da ýer­leş­ýän «Ri­şat gur­lu­şy» Af­ri­ka­nyň tä­sin ýer­le­ri­niň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Çöl­lük ýer­de eme­le ge­len gö­ze meň­zeş ul­la­kan te­ge­lek gö­ren­le­ri haý­ran gal­dyr­ýar. Dia­met­ri 40 ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lan bu te­ge­lek halk ara­syn­da «Sa­ha­ra­nyň gö­zi» ady bi­len ta­nal­ýar.
Kos­mos­dan se­re­de­niň­de sun­gat ese­ri­ne meň­ze­ýän bu äpet gur­luş il­ki­baş­da me­teo­rit kra­te­ri ha­sap­lan­ýar­dy. Em­ma soň­ky ýyl­lar­da ge­çi­ri­len bar­lag­lar­da gö­ze meň­zeş tä­sin­li­giň te­bi­gy ýag­daý­da eme­le ge­len­di­gi ýü­ze çy­ka­ryl­dy. Alym­la­ryň bel­le­me­gi­ne gö­rä, mag­ma gat­la­gy­ ýe­ras­ty çö­kün­di­le­ri we ga­ty ji­sim­le­ri ýe­riň ýü­zü­ne itek­läp çy­ka­ryp­dyr. Ýe­riň üs­tün­de eme­le ge­len güm­mez ýa­ly be­lent­lik ýel we suw ero­zi­ýa­sy­nyň tä­si­ri ne­ti­je­sin­de aý­law-aý­law hal­ka gör­nü­şin­de göz şe­kil­li gur­lu­şa öw­rü­lip­dir. Şeý­le­lik­de «Sa­ha­ra­nyň gö­zi» eme­le ge­lip­dir.
Sa­ha­ra çö­lün­dä­ki bu tä­sin­li­giň gur­lu­şy çä­ge­den, ow­nuk daş­lar­dan we hek­den yba­rat. Da­şar­ky uly hal­ka­lar ga­ty ji­sim­ler­den (hek we daş), içer­ki ki­çi­jik hal­ka­lar bol­sa mineral çö­kün­diler­den eme­le ge­lip­dir. Hal­ka­ra kos­mos stan­si­ýa­syn­dan al­nan su­rat­lar «Ri­şat gur­lu­şy­nyň» gö­zel­li­gi­ni do­ly syn­la­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär.
Kä­bir mag­lu­mat­lar­da gö­ze meň­zeş bu te­ge­le­giň ir dö­wür­ler ýi­tip gi­den At­lan­tis şä­he­ri bo­lup bil­jek­di­gi aý­dyl­ýan hem bol­sa, esa­sy de­lil­ler «Ri­şat gur­lu­şy­nyň» te­bi­gy gö­zel­lik­di­gi­ni tas­syk­la­ýar. Se­bä­bi bu ýer­de ge­çi­ri­len ar­heo­lo­gik bar­lag­lar­da şä­he­re mah­sus hiç bir ga­lyn­dy ta­pyl­ma­dy.
«Sa­ha­ra­nyň gö­zi» yl­my taý­dan hem özü­ne çe­ki­ji ýer­le­riň bi­ri­dir. Bu ýe­riň mi­ne­ral gat­lak­la­ry geç­miş­dä­ki ho­wa şert­le­ri­ni öw­ren­mä­ge ýar­dam ed­ýär. Mun­dan baş­ga-da, te­ge­le­giň tö­we­re­gin­den ta­py­lan daş gu­ral­la­ry bu ýer­de has irki döwürlerde ga­dy­my halk­la­ryň ýa­şan­dy­gy­ny gör­kez­ýär.