Ti­kin ma­şyny iki ýa-da has köp gat­ly ma­ta­ny bir­leş­di­rip, ara­syn­dan dür­li hi­li sa­pak­la­ry ge­çir­ýän ti­kin­çi­lik en­ja­my­dyr. Ti­kin ma­şy­ny­nyň gör­nü­şi­ne bag­ly­lyk­da her­si­niň ýö­ri­te ti­kiş usul­la­ry bar. Ta­ryh­da il­kin­ji ti­kin ma­şy­ny­ny ki­miň, ha­çan oý­lap ta­pan­dy­gy ba­ra­da dür­li pi­kir­ler bo­lup, bi­ler­men­ler ony şeý­le­räk ter­tip­de kes­git­le­ýär­ler.
Il­kin­ji ti­kin ma­şy­ny­ny ýa­sa­mak ba­ra­da­ky pi­kir­ler XVIII asy­ra de­giş­li bo­lup, şol döwürde köp tas­la­ma­lar iş­le­nip dü­zül­ýär. Ti­kin ma­şy­ny­nyň il­kin­ji pa­ten­ti 1790-njy ýyl­da iň­lis oý­lap ta­py­jy­sy To­mas Sen­te be­ril­ýär. Ol oý­lap ta­pan en­ja­my ar­ka­ly de­ri önüm­le­ri­ni tik­ýär. 1775-nji ýyl­da ne­mes in­že­ne­ri Çarlz Wizental ti­kin ma­şy­ny­na aý­ryp-da­kyp bol­ýan iň­ňä­ni oý­lap tap­ýar. Bu oý­lap ta­pyş­lar de­ri önüm­le­ri­ni tik­mek üçin ni­ýet­le­nip, ma­ta üçin il­kin­ji ti­kin ma­şy­ny­ny 1814-nji ýyl­da we­na­ly ti­kin­çi Ýo­zef Ma­ders­per­ger oý­lap tap­ýar. Il­ki­baş­da gö­ni ti­ki­şi ýe­ri­ne ýe­ti­rip bol­ýan ma­şyn­da, soň­lu­gy bi­len keş­de­li hem-de ki­çi­jik te­ge­lek ti­kin­le­ri hem ti­kip bol­ýar. Ýö­ne bu en­jam köp­çü­lik­le­ýin ön­dü­ril­me­ýär. 1830-njy ýyl­da fran­suz ti­kin­çi­si Bar­te­le­mi Ti­mon­ýe har­by egin-eşik­le­ri tik­mek üçin köp­çü­lik­le­ýin ti­kin ma­şy­ny­ny oý­lap tap­ýar. Bu ma­şy­nyň sa­tuw­da şow­suz­ly­gy se­bäp­li ga­ty az adam ulan­ýar.
Dür­li ýyl­lar­da bir­nä­çe oý­lap ta­py­jy­lar «ti­kin ma­şy­ny» ady bi­len tas­la­ma­la­ry­ny hö­dür­le­ýär­ler. Tas­la­ma­la­ryň dur­mu­şa or­naş­dy­ry­lan­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, ola­ryň kö­pü­si ula­ny­jy­lar ta­ra­pyn­dan tas­syk­lan­ma­ýar. 1832-nji ýyl­da ame­ri­ka­ly in­že­ner Wol­ter Hant ti­kin ma­şy­ny­nyň kä­mil gör­nü­şi­ni oý­lap tap­ýar. Onuň oý­lap ta­pan iki iň­ňe­li, naý­ça­ly, sür­gü­si, oky hem-de ýa­pyk te­ge­lek­de aý­lan­ýan el çar­hy bo­lan ti­kin ma­şy­ny­ny köp­çü­lik ha­la­ýar. Şeý­le-de bol­sa, Hant oý­lap ta­pan en­ja­my­nyň ti­kin­çi­le­ri işin­den kes­jek­di­gi­ni pi­kir edip, onuň köp­çü­lik­le­ýin ön­dü­ril­me­gi­ne gar­şy çyk­ýar. Do­kuz ýyl­dan soň Han­tyň wa­tan­da­şy Jon Gri­nof iň­ňä­niň ma­ta­dan do­lu­ly­gy­na geç­ýän ti­kin ma­şy­ny­ny ön­dür­ýär. Ýö­ne bu en­jam şow­suz bol­ýar. 1846-njy ýyl­da ame­ri­ka­ly oý­lap ta­py­jy Elias Hou ul­la­kan el çar­hy bo­lan, beý­le­ki­le­re meň­ze­me­ýän ti­kin ma­şy­ny­ny iş­läp düz­ýär. Oý­lap ta­py­şyň şow­ly bo­lan­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, bu ti­kin en­ja­my iş­le­mek üçin oňaý­ly gö­rül­me­ýär. 1850-nji ýyl­lar­da ame­ri­ka­ly me­de­ni­ýet iş­gä­ri Isak Sin­ger «Le­row&Blod­gett» at­ly ti­kin ma­şy­ny­ny oý­lap tap­ýar we bu en­jam köp­çü­lik ta­ra­pyn­dan ka­bul edil­ýär. Şol dö­wür­de en­ja­myň iň­ňe­si­ni he­re­ke­te ge­tir­mek üçin el çar­hy ula­ny­lyp, mi­nut­da 900 ti­kin ýe­ri­ne ýe­ti­rip bil­ýär. Sin­ger ti­kin ma­şy­ny­ny kä­mil­leş­dir­me­giň ýol­la­ry­ny göz­le­ýär. Ne­ti­je­de, iň­ňä­ni dar­tyş ul­ga­my ar­ka­ly dik­li­gi­ne sak­la­ýan, el çar­hy­ny aýak pe­da­ly bi­len he­re­ke­te ge­ti­rip bol­ýan, ma­ta­ny sak­la­mak üçin amat­ly bo­lan stol bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan ti­kin ma­şy­ny­ny iş­läp düz­ýär. Oý­lap ta­py­jy bu en­ja­my­na «ýö­re­ýän ti­kin ma­şy­ny» di­ýip at goý­ýar. Sin­ger ti­kin ma­şy­ny­nyň ma­ha­ba­ty­ny çar ta­ra­pa ýaý­ra­dyp, onuň meş­hur­ly­gy­ny hem-de sa­tu­wy­ny art­dyr­ýar. Oý­lap ta­py­jy­nyň esas­lan­dy­ran «Sin­ger» kom­pa­ni­ýa­sy 1933-nji ýyl­da Çi­ka­go Bü­tin­dün­ýä ser­gi­sin­de ti­kin ma­şy­ny­nyň «fe­at­her­weight» nus­ga­sy­ny hö­dür­le­ýär. Ki­çi­jik, tik­mek üçin oňaý­ly bu ma­şyn­lar dün­ýä­niň äh­li ýe­ri­ne ýaý­ra­ýar hem-de bir­nä­çe ýyl­lap öz meş­hur­ly­gy­ny ýi­tir­me­ýär.
1970-nji ýyl­lar­da ti­kin ma­şy­ny­nyň elekt­rik mo­tor­ly gör­nüş­le­ri ön­dü­ri­lip baş­lan­ýar. Elekt­ro­ti­kin ma­şyn­la­ry se­na­gat üçin uly öw­rü­li­şik bo­lup, soň­ra onuň gör­ke­zi­len ül­ňi bo­ýun­ça ti­ki­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýän eme­li çip­li, sen­sor ek­ran­ly gör­nüş­le­ri hem oý­la­nyp ta­pyl­ýar. Hä­zir­ki wagt­da ti­kin ma­şyn­la­ry­nyň bir­nä­çe nus­ga­sy bar. Döw­re­bap ti­kin ma­şyn­la­ry bi­len be­zeg iş­le­ri­ni, ti­kin tik­me­giň dür­li usul­la­ry­ny aň­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­rip bol­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА