Ykbala öwrülen kesp

Kesp – sen nä­dip yk­ba­la öw­rül­ýär­siň? Adam dün­ýä inip, özü­ni bi­len­den baş­lap, öz saý­lan, göw­nü­ne ýa­kyn, bir kesp bi­len meş­gul­lan­ýar-a? On­soň bu dün­ýä­de ýa­şa­dy­gy­ça şol meş­gul­lan­ýan kes­bi ne­neň onuň yk­ba­ly­na öw­rül­me­sin? Kesp – ada­myň kä­ri, hü­nä­ri. Kesp – mu­nuň özi yk­bal ahy­ryn. Şa­hyr A.Kir­şe­no­wyň goş­gu­la­ry­nyň “Dün­ýä ede­bi­ýa­ty” žur­na­ly­nyň san­la­ry­nyň bi­rin­de: “Yk­ba­la öw­rül­di kes­bi­miz bi­ziň…” ady bi­len çap edil­me­gi diý­seň ýe­ri­ne dü­şüp­dir. Dog­ru­da­nam, yk­bal, mu­nuň özi, kys­mat, ýaz­gyt, tak­dyr, dur­muş, ýa­şa­ýyş şert­le­ri ahy­ryn. Hä­zir­ki döw­rüň li­rik şa­hy­ry A.Kir­şe­now özü­niň ak­gyn­ly ýa­zy­lan dur­mu­şy goş­gu­la­ry bi­len oky­jy­la­ryň söý­gü­si­ni ga­zan­ma­gy ba­şar­dy. Oky­jy­la­ryň söý­gü­si­ni şa­hyr­lar di­ňe bir sy­ýa ga­la­my ak ka­gy­zyň üs­tün­de ýö­ret­mek bi­len däl-de, öz­le­ri­niň yh­la­sy­ny, gu­jur-gaý­ra­ty­ny, mä­hir-mu­hab­be­ti­ni eser­le­ri­ne siň­dir­mek ar­ka­ly dö­rän goş­gu­la­ry­ny hal­ka söý­dü­rip bil­mek bi­len ga­zan­ýar­lar. Mu­ny şa­hyr özü­niň “Şeý­dip şa­hyr bo­lun­ýar…” at­ly goş­gu­syn­da şeý­le bel­le­ýär:
Bil­seň, söz­ler di­ňe sy­ýa
bi­len ýa­zyl­ma­ýar, uýam.
Goş­gy­ňy özüň­den be­ter
söý­dü­rip şa­hyr bo­lun­ýar…
Şa­hyr oky­jy­nyň is­len­dik bir goş­gy­ny oka­mak bi­len, he­niz onuň aw­to­ryn­ny do­ly ta­na­man­ka­lar hem oňa ba­ha be­rip bil­ýän­di­gi­ni ün­de­ýär. Bel­li bir te­ma­dan ýa­zy­lyp, dur­muş­dan al­nan my­sal­lar ar­ka­ly çuň ma­ny-maz­mu­na ýug­ru­lan goş­gu­lar oky­jy­ny bi­parh goý­ma­ýar. Şyg­ry­ýet dün­ýä­si adam­lar­da es­te­tik duý­gy­ny oýar­ýar, ýü­re­gi­ne bar­ýan ýol-ýo­da­la­ry tap­mak bi­len, ony özü­ne im­rin­dir­ýär. A.Kir­şe­now ada­myň kes­bi­niň yk­ba­la öw­rül­ýän­di­gi­ni özü­niň “Şa­hyr ýü­re­gi” at­ly goş­gu­syn­da şeý­le bel­le­ýär:
Ten ber­dik…
Tä­le­ýiň te­kep­bir­li­gi­ne –
Yk­ba­la öw­rül­di kes­bi­miz bi­ziň.
Şeý­dip, öm­rü­mi­ziň öl­çeg bir­li­gi
Gür­sül­di­si bol­dy ýü­rek­le­r­mi­ziň…
Şa­hy­ryň dur­mu­şy te­ma­dan ýa­zan goş­gu­la­ry­nyň bi­ri hem “Uýa­la­ry­ma” at­ly şyg­ry­dyr. Her bir türk­men maş­ga­la­syn­da, dur­mu­şyn­da maş­ga­la­nyň, öý-oja­gyň gö­ze gör­ner-gö­rün­mez ala­da­la­ry, hy­syr­dy­sy ze­na­nyň üs­tü­ne düş­ýär. Dur­mu­şa çy­kan gyz ýaş ge­lin wag­ty ata­sy öýü­ne gar­şy-gar­şy ba­ryp dur­ýan bol­sa-da, wag­tyň geç­me­gi bi­len ol ýaş gel­niň ala­da­sy kö­pe­lip, bar­ma­sy sel­çeň­leş­ýär. Ça­ga-çu­ga­lar ýe­tiş­ýär, maş­ga­la ulal­ýar. Ýaş gel­niň özi uly bir maş­ga­la­nyň bi­ke­si bol­ýar. Eziz ene­le­ri­miz her bir öýüň, türk­men maş­ga­la­sy­nyň ar­zy­ma­ny, be­ze­gi. Maş­ga­la oja­gy­nyň abat­ly­gy, berk­li­gi ak öý­le­riň ýa­ra­şy­gy bo­lan mäh­rem ene­le­re bag­ly. Ene­le­riň çuň­ňur söý­gü­si, mä­hir-mu­hab­be­ti maş­ga­la­nyň süň­ňü­ne si­ňip, onuň has-da ber­ke­me­gi­ne ýar­dam ed­ýär. Ene­ler öz per­zent­le­ri­ne edep-ek­ram, gyz­la­ry­na el hü­nä­ri­ni öw­red­ýän ha­ly­pa­dyr. Ata­sy öýü­ne az ge­lin­me­gi­niň se­bä­bi­ni göz­läp, şa­hy­ryň özi so­rag goý­ýar:
Soň­ky dö­wür… Nä­me bol­dy, bil­me­dim?
Ke­sil­di-le biz­den aýa­jyk­la­ry­ňyz –
Uýa­jyk­la­rym, wah, uýa­jyk­la­rym…
Yz ýa­ny bi­len hem şa­hyr jo­ga­by­ny dur­mu­şyň özün­den ag­tar­ýar:
Maş­ga­la. Öý-ojak. Na­çar yh­la­sy…
Ömür ör­ňe­dik­çe dü­şün­ýän ha­sam.
Gyz ene­den edep-ter­bi­ýe, gö­rüm-gö­rel­de al­ýar. “Paý­has çeş­me­si” ki­ta­byn­da türk­men hal­ky­na mah­sus bo­lan şeý­le na­kyl­lar bar: “Ene­si­ni gör-de, gy­zy­ny al, gy­ra­sy­ny gör-de – biý­zi­ni”. Bu na­kyl­lar­da aý­dy­ly­şy ýa­ly, şa­hyr öz gyz­la­ry­na ýüz­len­mek bi­len kül­li türk­men gyz­la­ry­na edep-ek­ram­ly, el­le­ri hü­när­li bol­ma­gy ün­de­ýär. Şeý­le hem, ata bi­len gy­zy­nyň, ene bi­len gy­zy­nyň öz ara­la­ryn­da­ky gat­na­şy­gy be­ýan et­mek bi­len ola­ryň gö­rüm-gö­rel­de­li bol­mak­la­ry­ny, hos­sar­la­ry, ýa­şu­lu­lar bi­len sy­lag-hor­mat­ly gat­naş­mak­la­ry­ny ün­de­ýär.
Ýo­da­lar ýo­la öw­rül­ýär,
Ýol sa­ga-so­la öw­rül­ýär.
Ýo­da­lar ýo­la, ýo­luň hem sa­ga-so­la öw­rül­me­gin­de, dur­muş­da ga­bat gel­ýän dür­li çar­kan­dak­ly ýol­la­ry ýe­ňip geç­mek­de şa­hy­ryň goş­gu­la­ry­ny oka­mak bi­len köp zat­la­ra akyl ýe­tir­mek bol­ýar.
Şa­hy­ryň goş­gu­la­ry­nyň ak­gyn­ly­ly­gy bol­sa ony ýe­ňil oka­ma­ga ýar­dam ber­ýär.
Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de şa­hy­ryň ga­la­my has önüm­li iş­le­ýär. Pa­ra­hat döw­le­ti­mi­ziň aja­ýyp döw­rün­den yl­ham al­ýan şa­hyr A.Kir­şe­no­wyň goş­gu­la­ry ýur­du­my­zyň ga­zet-žur­nal­la­ryn­da yzy­gi­der­li çap edil­ýär. Ter­ji­me­çi­lik ug­run­da ha­ly­pa­ly­ga ýe­ten A.Kir­şe­now ýaş ter­ji­me­çi­le­riň eser­le­ri­ni, iş­le­ri­ni uly yh­las bi­len okap, dü­ze­diş­ler gi­riz­ýär, ola­ra çe­per ter­ji­mä­niň syr­la­ry­ny yzy­gi­der­li öw­re­dip gel­ýär. Ýaş ter­ji­me­çi­le­riň gel­jek­de öz iş­le­ri­ne, çe­per ter­ji­mä bar­ha ök­de­le­jek­dik­le­ri­ne ynam bil­di­rip, ola­ryň kä­mil­leş­me­gi­ne ýar­dam ber­ýär.

Gü­la­ýym GEL­DI­MY­RA­DO­WA, Döw­let­mäm­met Aza­dy adyn­da­ky Türk­men mil­li dün­ýä dil­le­ri ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.