Hor­mat­ly Prezidentimiziň taý­syz ta­gal­la­sy bi­len ýurdumyzda türk­men nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­nyň we­kil­le­ri­niň ede­bi mi­ra­sy­ny, öm­rü­ni we dö­re­di­jil­igi­ni hem­meta­rap­la­ýyn öw­ren­mekde ägirt uly iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. Şu jä­het­den biz aryf-akyl­dar, be­ýik söz us­sa­dy Döw­let­mäm­met Aza­dy­nyň öz ýa­şan ma­ny­ly öm­rün­de il-hal­kyň bäh­bi­di üçin alyp ba­ran iş­le­ri­ni ýü­ze çy­kar­mak mak­sa­dy­na eýe­rip, onuň ýa­şap ge­çen ýur­dun­da, ýag­ny Gy­zyl­ba­ýyr oba­sy­nyň dag ete­gin­de gur­du­ran gä­di­gi­ne zy­ýa­rat et­dik.
Oba­nyň gün­ba­tar ýü­zün­de akyl­dar şa­hy­ry­myz Mag­tym­gu­ly­nyň So­ňu­da­ga buý­sanç­ly se­re­dip otu­ran aja­ýyp heý­ke­li bar. Heý­kel­den Et­rek ýo­ly bi­len gün­ba­tar­ly­gy­na bäş ýüz metr ýa­ly ýö­räp, Dö­wük­bu­run ady bi­len tanalýan bel­li gä­dik­den ge­çip, Ak­sin jül­ge­si­ne dü­şüp, gaý­ra­ly­gy­na otuz ýe­di ki­lo­metr ýö­re­seň il için­de «Aza­dy gä­dik» ady bi­len meş­hur bo­lan, kert daş­ly ga­ýa­ny ýy­kyp, pe­sel­dip, ge­çel­ge edi­len uly bir ta­ry­hy gä­di­ge – «Aza­dy gä­di­ge» bar­ýar­syň.
Bu gä­di­gi be­ýik söz us­sa­dy Döw­let­mäm­met Aza­dy uzak ül­ke­le­re söw­da-sa­tyk, alyş-ça­lyş iş­le­ri bi­len ar­gy­şa gi­dip gel­ýän ker­wen­le­riň ýo­lu­ny gys­galt­mak mak­sa­dy bi­len adam­la­ry ýyg­nap, ýo­war ge­çi­rip, öt­me­si kyn bo­lan ötel­gä­ni gaz­dy­ryp, ep-es­li pe­sel­dip, agyr ýük­li ker­wen­le­riň bu gä­dik­den sag-aman geç­mek­le­ri­ni ýe­ňil­leş­di­rip­dir. Şeý­le­lik­de, öň­ler bu ýer­den aý­la­nyp ge­çil­ýän ýol ep-es­li gys­gal­dy­lyp­dyr. Mag­lu­mat­la­ra gö­rä, aryf-akyl­dar 1696-njy ýyl­da dün­ýä inip­dir. «Wag­zy-Azat» ese­ri­ni bol­sa ol kä­mil­lik kä­se­si­niň do­lan wag­ty 1753-1754-nji ýyl­lar­da 57-58 ýaş­la­ryn­da ýa­zyp­dyr. Akyl­da­ryň ara­dan çy­kan wag­ty 1760-njy ýyl bi­len se­ne­len­ýär. Şu se­ne­ler­den çen tut­saň Aza­dy­nyň Çalt­ja­da ýo­war edip, öz ha­sa­by­na ge­çel­ge gur­du­ran ýy­ly, tak­my­nan, 1755-nji ýy­la ga­bat ge­lip, Döw­let­mäm­met Aza­dy 58-59 ýaş­la­ryn­da, Mag­tym­gu­ly bol­sa 22 ýaş­la­ryn­da eken.
Ýol çek­mek, köp­ri sal­mak ýa­ly asyl­ly iş­ler 4 bap­dan, 6 müňe go­laý se­tir­den, 2334 beýt­den yba­rat bo­lan Aza­dy­nyň meş­hur «Wag­zy-Azat» ese­ri­niň için­den eriş-ar­gaç bo­lup geç­ýär. Şeý­le gym­mat­ly ese­ri öz ili­ne mi­ras go­ýup gi­den Döw­let­mäm­met Aza­dy il-ýurt bäh­bit­li iş­le­ri iş ýü­zün­de amal et­mek­de gö­rel­de gör­ke­zip­dir.
Fi­lo­lo­gi­ýa ylym­la­ry­nyň kan­di­da­ty, alym, Türk­me­nis­ta­nyň halk mu­gal­ly­my, meş­hur mi­ras­gär Ümür Esen Aza­dy­nyň gaz­dy­ran gä­di­gi­ne ýö­ri­te zy­ýa­ra­ta gi­dip, Gy­zyl­ba­ýyr­ly ýa­şaý­jy­lar Kö­mek An­na­sä­he­dow, Ke­şer Ama­now, Set­dar Taý­ly­ýew, Mäm­met Ha­jy­gy­ly­jow bi­len ol ýe­re ba­ryp gel­ýär­. Ol zy­ýa­rat­dan soň oba adam­la­ry­nyň öňün­de çy­kyş edip: «Aza­dy, Mag­tym­gu­ly ýa­ly dün­ýä bel­li şah­sy­ýet­le­riň öm­ri we dö­re­di­ji­li­gi çuň­ňur öw­re­nil­me­li­dir, olar bi­len bag­lany­şyk­ly her bir zat aýaw­ly sak­la­nyl­ma­ly­dyr» di­ýip, buý­sanç bi­len aýd­ýar.
Men 2018-nji ýy­lyň ba­ha­ryn­da Aza­dy gä­di­ge zy­ýa­ra­ta ba­ryp gaýt­mak mak­sa­dy bi­len Gy­zyl­ba­ýy­ra git­dim. Aza­dy pi­re, Mag­tym­gu­ly akyl­da­ra uly hor­mat goý­ýan oba­nyň ýa­şaý­jy­la­ry Täç­my­rat Ýo­la­ma­now, Baý­ram­gu­ly Ese­na­ma­now, Şir­mäm­met Ata­mäm­me­dow bi­len biz Aza­dy gä­di­gi­ne zy­ýa­ra­ta bar­dyk. Gaz­dy­ry­la­ny­na 260 ýyl­dan gow­rak wagt ge­çe­nem bol­sa gä­di­giň su­du­ry, ker­wen ýo­ly me­se-mä­lim bil­di­rip dur. Biz ker­wen ýo­lu­ny yzar­lap, gä­di­giň baş­lan­ýan ýe­rin­den, de­pe­si­ne çen­li çyk­dyk. Ara­lyk, tak­my­nan, 100-150 metr çe­me­si bar. Ýo­luň ini, tak­my­nan, 5 metr ýa­ly bo­lup, gä­di­giň de­pe­si­ne çyk­ýan­çaň iki ýer­de aý­lan­çag­rak edi­lip gur­lup­dyr. Ýük­li dü­ýe­le­riň ýo­ka­ry ga­lyp ýa-da aşak inip bar­ýar­ka­lar, bir­ne­me dynç alyp, de­mi­ni dür­se­mek­le­ri üçin bu şeý­le edi­len bo­la­ra çe­me­li. Gä­dik­den ge­çe­niň­den soň, ýol be­lent de­rä­niň içi bi­len gün­do­ga­ra – Öý­le­guş­luk oba­sy­na ta­rap gid­ýär.
Öý­le­guş­luk Aza­dy gä­dik­den, tak­my­nan, 25-30 ki­lo­metr uzak­lyk­da ýer­leş­ýär. Ker­wen ýo­ly Öý­le­guş­lu­gyň gün­ba­tar ta­ra­pyn­dan gaý­ra­ly­gy­na uzap, Pa­raw­bi­bi­niň gün­do­ga­ryn­dan gö­ni de­mir­ga­zy­ga ge­çip­dir we Uz­boý, Kö­ne­ür­genç, Hy­wa, Bu­ha­ra ýol­la­ry bi­len alys­la­ra gi­dip­dir. Meş­hur Naý­ba­daý gä­di­gi­niň, Aza­dy gä­di­gi­niň üs­ti bi­len geç­ýän bu mö­hüm ker­wen ýo­ly Tür­ki­ýe, Eý­ran, Türk­me­nis­tan, Ga­za­gys­tan, Öz­be­gis­tan, Tä­ji­gis­tan, Gyr­gy­zys­tan, Hin­dis­tan, Hy­taý, Ow­ga­nys­tan, Pa­kis­tan ýa­ly döw­let­le­ri bir­leş­di­rip­dir. Bu döw­let­le­riň ara­syn­da alyş-ça­lyş, söw­da, ylym-bi­lim, me­de­ni gat­na­şyk­la­ryň ös­me­gi­ne, adam­la­ryň dost­luk­ly gat­naş­mak­la­ry­na giň ýol açyp­dyr. Şo­nuň üçi­nem Aza­dy pi­riň il-ýurt bäh­bit­li, yl­myň, me­de­ni­ýe­tiň, goň­şy döw­let­ler bi­len dost­luk­ly ag­zy­bir gat­na­şyk­la­ryň ös­me­gi­ne uçur­syz hyz­mat eden bu ge­çel­ge­si döw­let­le­riň ara­syn­da gur­lan dost­luk köp­ri bo­lup hyz­mat edip­dir. Şo­nuň üçin hem bu ge­çel­gä­niň bel­li bir ba­ha­sy bol­man­dyr. Aza­dy pi­re, Mag­tym­gu­ly şa­hy­ra hor­mat goý­ýan her bir yn­san üçi­nem ol ke­rem­li ýer­le­re zy­ýa­rat et­mek uly mer­te­be­dir.

Şa­mäm­met Ata­mäm­me­dow, žur­na­list.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА