Türk­men ýi­git­le­ri üçin öz ze­nan­la­ry­ny gym­mat ba­ha­ly daş­ly al­tyn-kü­müş şaý-sep­le­ri bi­len be­ze­mek mer­te­be-de­re­je­dir. Hor­mat­ly Ar­ka­da­gy­myz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Ga­raş­syz Türk­me­nis­ta­nyň şe­kil­len­di­riş sun­ga­tyn­da nak­gaş­çy­ly­gyň, heý­kel­ta­raş­ly­gyň, zer­gär­çi­li­giň dün­ýä nus­ga­lyk mil­li mek­de­bi­niň dö­re­me­gi bi­ziň üçin buý­sanç­dyr” di­ýen söz­le­ri hal­kyň ru­hy dün­ýä­si­niň baý bol­mak­ly­gy­ny na­zar­lap, sun­ga­ty, me­de­ni­ýe­ti, ede­bi mi­ra­sy ös­dür­mek we dürs öw­ren­mek ba­ra­da giň müm­kin­çi­lik­ler aç­ýan­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär.
Tyl­la­ýy şel­pe­le­ri hoş owaz­ly mil­li şaý-sep­ler hal­ky­my­zyň dün­ýä me­de­ni­ýe­ti­niň gen­ji-ha­zy­na­sy­na go­şan gym­mat­lyk­la­ry­nyň naý­ba­şy gör­nüş­le­ri­niň bi­ri­dir. Türk­men ze­nan­la­ry ada­ty gün­ler­de-de, toý gü­nün­de-de kel­le­si­ne, boý­nu­na, bi­li­ne, go­şar­la­ry­na, bar­ma­gy­na, mah­la­sy, baş­ga­byn­dan tä do­nu­nyň ete­gi­ne çen­li al­tyn, kü­müş şaý­la­ry­nyň on­lar­ça­sy­ny da­kyn­ýar­lar. Ta­ry­hy mag­lu­mat­lar Or­ta asyr­lar­da di­ýa­ry­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de me­de­ni­ýe­tiň pa­jar­lap ösen Merw, De­his­tan, Sa­rahs, Amul, Kö­ne­ür­genç ýa­ly şä­her­le­rin­de ön­dü­ri­len şaý-sep­le­riň Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­ry bi­len goň­şy döw­let­le­riň çäk­le­ri­ne hem ýaý­ran­dy­gy­ny ha­bar ber­ýär. Hä­zir­ki wag­ta çen­li türk­men ta­ryh­çy­la­ry, et­nog­raf­la­ry we sun­ga­ty öw­re­ni­ji­le­ri hem et­nog­raf hä­si­ýet­de türk­men şaý-sep­le­ri­ne ba­gyş­la­nan bir­nä­çe yl­my bar­lag­lar ge­çi­rip, gym­mat­ly mag­lu­mat­la­ry ýyg­na­ýar­lar. Bu­lar ýa­ly iş­ler, dil bo­ýun­ça der­ňew­le­ri ge­çir­mek­de dil bir­lik­le­ri­ne baý, yg­ty­bar­ly çeş­me bo­lup hyz­mat ed­ýär. Hal­kyň mad­dy we ru­hy dur­muş de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy şaý-sep­le­riň kä­mil­leş­me­gi­ne, zer­gär­çi­lik sun­ga­ty­nyň ös­me­gi­ne alyp bar­ýar. Beý­le ýag­daý be­zeg şaý­la­ry ýa­sa­mak üçin kä­mil­le­şen gu­ral­la­ryň, ýo­ka­ry hil­li, ne­pis şaý­la­ryň be­je­ri­lip taý­ýar­lan­ma­gy­na, tä­ze has çyl­şy­rym­ly na­gyş­lar top­lu­my­nyň dö­re­me­gi­ne ge­tir­ýär, se­bä­bi hal­kyň dur­muş de­re­je­si, mil­li me­de­ni­ýe­ti, onuň ýa­şa­ýan jem­gy­ýe­ti­niň yk­dy­sa­dy we me­de­ni taý­dan ösüş de­re­je­si­ne bag­ly­dyr.
XIX asy­ryň ahy­ryn­da türk­men hal­ky­nyň me­de­ni­ýe­ti­ne Gün­ba­tar ýurt­la­ry­nyň me­de­ni­ýe­ti­niň tä­si­ri art­ýar. XX asyr­da Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy do­la­ny­şy­gy­na önüm­çi­li­giň tä­ze usul­la­ry­ny or­naş­dy­ryp baş­la­ýar. Gym­mat ba­ha­ly daş­lar­dan we me­tal­lar­dan taý­ýar­la­ny­lan önüm­le­riň se­na­gat önüm­çi­li­gi türk­men zer­gär­çi­lik se­ne­di­niň tä­ze ug­ru­na öw­rül­ýär. 1984-nji ýyl­da Türk­me­na­bat şä­he­rin­de “Kris­tall” at­ly zer­gär­çi­lik za­wo­dy­nyň dö­re­dil­ýär. Il­ki baş­da göw­her­le­ri graň­la­mak üçin dö­re­di­len bu za­wod 1993-nji ýyl­da zer­gär­çi­lik önüm­le­ri­ni köp­çü­lik­le­ýin çy­kar­ma­ga gi­riş­ýär. Za­wod 1996-njy ýyl­da “Türk­men al­tyn” diý­lip at­lan­dy­ry­lyp, önüm­çi­li­giň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len dur­ky tä­ze­len­ýär.
Us­sat türk­men zer­gär­le­ri Ga­raş­syz Türk­me­nis­ta­nyň zer­gär­çi­lik sun­ga­ty­na tä­ze öwüş­gin­ler gi­riz­ýär­ler. Zer­gär­ler hä­zir­ki gün­de di­ňe bir be­zeg şaý­la­ry­ny dö­ret­män, eý­sem şan­ly se­ne­le­re ba­gyş­la­nan sow­gat­lyk önüm­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­ýär­ler. Türk­men zer­gär­le­ri ata-ba­ba­la­ry­myz­dan mi­ras ga­lan zer­gär­çi­lik nus­ga­la­ry­ny ha­ly­pa şä­girt­lik ýol­la­ry ar­ka­ly sak­la­ýar­lar. Şo­nuň üçin hem us­sa­dan şä­gir­de geç­ýän ýo­ly, hut şu ýö­rel­ge bi­len çe­ki­lip­dir. Türk­men zer­gär­le­ri­niň ge­lin-gyz­la­ra ni­ýet­läp dö­re­den bi­le­zik­le­ri, gu­lak­hal­ka­la­ry, ýü­zük­le­ri we baş­ga-da, mil­li şaý-sep­le­riň be­zeg­le­ri­niň hä­zir­ki dö­wür ta­lap­la­ry bi­len oňat saz­la­şy­gy eme­le ge­tir­ýär. Olar al­tyn, kü­müş, zü­mer­ret, ha­kyk, pöw­ri­ze ýa­ly owa­dan, yn­san sag­ly­gy­na oňyn tä­sir ed­ýän gym­mat ba­ha­ly daş­lar­dan şaý-sep­le­ri ýa­sa­ma­gy, türk­me­niň ga­myş­gu­lak be­dew­le­ri­ni al­tyn-küm­şe bes­le­me­gi, gö­zel ze­nan­la­ry­myz üçin gup­ba, süm­sü­le, tu­mar, bi­le­zik, kö­ken­li ýü­zük, bäz­bent we beý­le­ki şaý-sep­le­ri ýa­sap­dyr­lar.

Mäh­ri­ban Ba­ba­ni­ýa­zo­wa, Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let çe­per­çi­lik aka­de­mi­ýa­sy­nyň “Ama­ly-ha­şam sun­ga­ty” fa­kul­te­ti­niň “Sun­ga­ty öw­re­niş” ka­fed­ra­sy­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА