31-nji martda paýtagtymyzda sanly ulgam arkaly «Muhammet Baýram han Türkmen we türkmen halkynyň mertlik, watansöýüjilik, adamkärçilik ýörelgeleri» atly Halkara maslahat geçirildi. Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen geçirilen maslahat ýurdumyzyň Daşary işler ministrligi, Bilim ministrligi hem-de Ylymlar akademiýasy tarapyndan guraldy.

Hal­ka­ra mas­la­ha­ta dün­ýä­niň 20-ä go­laý ýur­dun­dan iri me­de­ni mer­kez­le­riň we ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­riniň ýol­baş­çy­la­ry, ta­ryh­çy-gün­do­gar­şy­nas­lar, sun­ga­ty öw­re­ni­ji­ler, dil­çi­ler we ede­bi­ýat­çy­lar, sy­ýa­sat­şy­nas­lar we dip­lo­mat­lar gat­naş­dy­lar.
Söw­da-se­na­gat eda­ra­sy­nyň bi­na­syn­da ge­çi­ri­len umu­my mej­lis­de Ow­ga­nys­tan­dan, Hin­dis­tan­dan, Ga­za­gys­tan­dan, Gyr­gy­zys­tan­dan, Hy­taý­dan, Pa­kis­tan­dan, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­dan, Tä­ji­gis­tan­dan bo­lan dip­lo­mat­lar we alym­lar çy­kyş et­di­ler.
Baý­ram han Türk­men özü­niň eder­men­li­gi, we­pa­dar­ly­gy, Wa­ta­na bo­lan söý­gü­si bi­len di­ňe türk­men ta­ry­hyn­da däl, eý­sem, dün­ýä ta­ry­hyn­da yz gal­dy­ran be­ýik şah­sy­ýet­le­riň bi­ri­dir. Özü­niň ady­ny han­la­ryň ha­ny di­ýip ýaz­dyr­ma­gy ba­şa­ran Baý­ram han Mo­gol­lar şa­döw­le­ti­niň ösüş ta­ry­hyn­da uly orun eýe­le­ýär. Baý­ram han Mo­gol­lor döw­le­ti­ni do­lan­dy­ran üç nes­le: Ba­byr şa ser­ker­de hök­mün­de, onuň og­ly Hu­ma­ýu­na baş emir hök­mün­de, ag­ty­gy Ek­be­re bol­sa iň ynam­dar mas­la­hat­çy­sy hem-de ata­ly­gy hök­mün­de hyz­mat edip­dir.
Baý­ram han ýaş­lyk­dan sö­weş­me­giň tär­le­ri­ni öz­leş­di­rip, gy­lyç, ýaý, naý­za, pal­ta ýa­ly dür­li gör­nüş­li sö­weş ýa­rag­la­ry­ny us­sat­lyk bi­len ulan­ma­gy ba­şa­ryp­dyr. Ta­ry­hy mag­lu­mat­la­ra sal­gy­lan­sak Mo­gol­lar şa­döw­le­ti­niň düý­bü­ni tu­tu­jy Za­hy­red­din Mu­ham­met Ba­byr şa Baý­ram ha­nyň ka­ka­sy, Gaz­na şä­he­ri­niň hä­ki­mi Seýf Aly beg bi­len ýa­kyn ara­gat­na­şyk­da bo­lup­dyr. Ka­ka­sy sö­weş­de we­pat bo­lan­dan soň Ba­byr şa Baý­ram ha­ny öz ýa­ny­na al­ýar hem-de onuň bi­len deň-duş­rak bo­lan og­ly şa­za­da Hu­ma­ýun bi­len bi­le­lik­de ter­bi­ýe ber­ýär.

On al­ty ýa­şy­ny dol­du­ran Baý­ram han Ba­byr şa­nyň go­şu­ny­na go­şu­lyp, soň­ra bol­sa özü­ni so­wat­ly­ly­gy, ba­şar­jaň­ly­gy bi­len ta­na­dyp döw­let iş­le­ri­ne gat­na­şyp baş­la­ýar.
1530-njy ýyl­da Ba­byr şa ara­dan çy­kan­dan soň Mo­gol­lar döw­le­ti tagt üs­tün­däki da­wa­lar se­bäp­li dar­gap baş­la­ýar. Şol ýy­lyň ahyr­la­ryn­da dart­gyn­ly ýag­daý­lar do­wam ed­ýän ýur­duň tag­ty­na ge­çen Hu­ma­ýun özü­niň egin­de­şi, ýa­kyn dos­ty Baý­ram ha­ny baş emir we­zi­pe­si­ne bel­le­ýär. Şon­dan soň şa­döw­let­de ga­za­ny­lan äh­li üs­tün­lik­le­riň ar­ka­syn­da Hu­ma­ýu­nyň mas­la­hat­çy­sy bo­lup Baý­ram han dur­ýar.
Hu­ma­ýun şa ara­dan çy­kan­dan soň, 1556-njy ýyl­da döw­le­tiň tä­ze do­lan­dy­ry­jy­sy Ek­ber şa­nyň ar­ka­syn­da «ata­ly­gy» ýa-da «Han ba­ba­sy» hök­mün­de Baý­ram han dur­ýar. Ol özü­niň we­pa­dar­ly­gy, so­wat­ly­ly­gy, ugur­ta­py­jy­ly­gy bi­len şa­döw­le­tiň pa­jar­lap ös­me­gi­ne, çäk­le­ri­niň gi­ňe­me­gi­ne özü­niň go­şan­dy­ny go­şup­dyr.
Baý­ram ha­nyň öm­rü­niň so­ňu­na çen­li Mo­gol­lar döw­le­ti­ne we­pa­ly hyz­mat et­me­gi onuň Wa­ta­ny­na bo­lan söý­gü­si­niň ny­şa­ny­dyr. Onuň: «Siz bi­lip go­ýuň, tür­ki ko­wum­lar­da öz iýen du­zu­na kast ed­ýän ada­myň bol­ma­ýan­dy­gy bü­tin äle­me mä­lim­dir!» di­ýen söz­le­ri türk­men hal­ky­nyň el­my­da­ma dog­duk de­pe­si­ne bo­lan söý­gü­si­niň çäk­siz­di­gi­ni, Wa­ta­ny­na hiç ha­çan dö­nük­lik et­me­jek­di­gi­ni tas­syk­la­ýar.

Nowgül GUR­BAN­GEL­DI­ÝE­WA,
Hal­ka­ra yn­san­per­wer ylym­la­ry we ösüş uni­wer­si­te­ti­niň mu­gal­lym-öw­re­ni­ji­si.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА