Dün­ýä­dä­ki iň uly bo­ta­ni­ka ba­gy

Lon­do­nyň Riç­mond et­ra­byn­da, Tem­za der­ýa­sy­nyň gü­nor­ta-gün­ba­tar ke­na­ryn­da ulu­ly­gy we ösüm­lik dün­ýä­si­niň köp­dür­lü­li­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýan Kew bo­ta­ni­ka ba­gy ýer­leş­ýär. «Ko­rol bag­la­ry» ady bi­len meş­hur­lyk ga­za­nan bo­ta­ni­ka ba­gy 1759-njy ýyl­da dö­re­dil­ýär. XVIII-XX asyr­lar­da iň­lis me­de­ni­ýe­ti­niň yl­ham çeş­me­si ha­sap­la­nan bo­ta­ni­ka ba­gy hä­zir­ki wagt­da mil­li bag­ban­çy­lyk ýö­rel­ge­le­ri bi­len meş­gul­lan­ýan hü­när­men­ler üçin tej­ri­be meý­dan­ça­sy bo­lup hyz­mat ed­ýär. 121 gek­tar meý­da­ny tut­ýan «Ko­rol bag­la­ry» Kew köş­gü­ni, Şa ze­na­ny Şar­lotta­nyň kot­te­ji­ni, «Sy­on Park Hou­se» bi­na­sy­ny, pal­ma öýü­ni, Wik­to­ri­an aý­na ja­ýy­ny, Tem­pe­rat öýü­ni, be­zeg­li köl­le­ri we ho­wuz­la­ry, ger­ba­riý hem-de ösüm­lik kol­lek­si­ýa­sy­ny öz içi­ne al­ýar. Peý­za­žy we bi­na­gär­lik aý­ra­tyn­lyk­la­ry bi­len gö­ren­le­ri haý­ran gal­dyr­ýan Kew bo­ta­ni­ka ba­gy 2003-nji ýyl­da ÝU­NES­KO-nyň Bü­tin­dün­ýä mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na gi­ri­zil­ýär. Je­mi 44 bi­na­sy bo­lan bo­ta­ni­ka ba­gy dün­ýä­niň iň uly we dür­li ösüm­lik gör­nüş­le­ri­niň ös­dü­ril­ýän ýe­ri ha­sap­lan­ýar. Kew bo­ta­ni­ka ba­gyn­da 28 müň 680 tö­we­re­gi ösüm­lik, 7 mil­li­on tö­we­re­gi ger­ba­riý we ar­hiw­le­nen mag­lu­mat­lar sak­lan­ýar. Mun­dan baş­ga-da, bo­ta­ni­ka yl­my­na de­giş­li 130 müň jilt­den yba­rat ki­tap­lar hem-de dö­wür­le­ýin ne­şir­ler­dir çyz­gy­lar bar. Bo­ta­ni­ka ba­gyn­da suk­ku­lent­ler ýa­ly seý­rek ös­dü­ril­ýän gül­ler bi­len bir ha­tar­da, tro­pik ho­wa­ly ýer­ler­de ös­ýän or­hi­de­ýa gül­le­ri­niň,
Okea­ni­ýa­da duş gel­ýän ösüm­lik­le­riň hem bir­nä­çe gör­nü­şi ide­dil­ýär. Şeý­le hem dün­ýä­niň so­wuk se­bit­le­rin­de ös­ýän ösüm­lik­le­riň 10 müň gör­nü­şi ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär.
1974-nji ýyl­da bo­ta­ni­ka ba­gyn­da Kew to­hum am­ma­ry dö­re­dil­ýär. 1996-njy ýyl­da ösüm­lik gör­nüş­le­ri­niň ýi­tip git­mek how­pu­ny azalt­mak üçin go­şan go­şan­dy göz öňün­de tu­tu­lyp, bu to­hum am­ma­ry Müň­ýyl­lyk to­hum ban­ky­na öw­rül­ýär. Ýurt­la­ryň ara­syn­da to­hum hyz­mat­daş­ly­gy­ny alyp bar­ýan Müň­ýyl­lyk to­hum ban­ky dün­ýä­dä­ki iň uly to­hum am­ma­ry ha­sap­lan­ýar. Bu ýer­de ösüm­lik­le­riň 75 müň tö­we­re­gi gör­nü­şi­ne de­giş­li 2,25 mil­liard ton­na to­hum sak­lan­ýar.
Lon­do­nyň esa­sy sy­ýa­hat­çy­lyk mer­kez­le­ri­niň bi­ri bo­lan «Ko­rol bag­la­ryn­da» ge­ze­lenç­le­ri gu­ra­mak bi­len bir ha­tar­da toý da­ba­ra­la­ry, şol san­da her ýyl­da 200-e çen­li baý­ram­çy­lyk çä­re­le­ri ge­çi­ril­ýär. Bu ýe­re gel­ýän sy­ýa­hat­çy­lar we myh­man­lar baý­ram­çy­lyk da­ba­ra­la­ry­na gat­na­şyp wag­ty­ny gy­zyk­ly we şa­dy­ýan ge­çi­rip bil­ýär­ler. Da­ba­ra­lar, esa­san, Kemb­rij kot­te­jin­de, Neş kon­ser­wa­to­ri­ýa­syn­da hem-de açyk bag­da ge­çi­ri­lip, bu ýer­de su­rat ser­gi­le­ri hem gu­ral­ýar. Gy­zyk­ly baş­dan­ge­çir­me­le­ri bi­len ýat­dan çyk­ma­jak tä­sir­le­ri gal­dyr­ýan Kew bo­ta­ni­ka ba­gy­na her ýyl 4,5 mil­li­on sy­ýa­hat­çy bar­ýar.