Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan öňdengörüjilikli daşary syýasatynyň netijesinde dünýä döwletleri, hususan-da ýakyn we alysdaky goňşular bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna aýratyn ähmiýet berilýär. Bu gatnaşyklar hem ikitaraplaýyn hem-de köptaraplaýyn esasda ösdürilýär. Şeýle döwletleriň biri-de Hytaý Halk Respublikasydyr.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bel­leý­şi ýa­ly, dün­ýä ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da il­kin­ji bo­lup Ga­raş­syz Türk­me­nis­tan bi­len dip­lo­ma­tik gat­na­şyk­la­ry ýo­la go­ýan Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy hä­zir­ki dö­wür­de ýur­du­my­zyň örän mö­hüm yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­la­ry­nyň bi­ri­dir, Türk­me­nis­tan­da HHR bi­len stra­te­gik gat­na­şyk­la­ryň ös­dü­ril­me­gi­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär.
Ge­çen ýyl mö­hüm äh­mi­ýet­li ýu­bi­leý – Türk­me­nis­tan bi­len Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da dip­lo­ma­tik gat­na­şyk­la­ryň ýo­la go­ýul­ma­gy­nyň 30 ýyl­ly­gy bel­le­nil­di. Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da ýer­leş­ýän iki ýur­duň sy­ýa­sy, söw­da-yk­dy­sa­dy, me­de­ni-yn­san­per­wer gat­na­şyk­la­ry ýo­ka­ry dep­gin­le­re çyk­dy.
Hy­taý ýur­du­my­zyň iri söw­da hyz­mat­da­şy­dyr. Ne­bit­gaz ul­ga­my hyz­mat­daş­ly­gyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Bu ul­gam­da eý­ýäm bir­nä­çe iri tas­la­ma­lar ama­la aşy­ryl­dy. 2009-njy ýy­lyň ahy­ryn­da Türk­me­nis­tan–Hy­taý stra­te­gik gaz ge­çi­ri­ji­si­niň ulan­ma­ga be­ril­me­gi mu­nuň su­but­na­ma­sy­dyr. Şon­dan bä­ri 350 mil­liard kub­metr­den gow­rak te­bi­gy gaz Çyn-ma­çy­na ibe­ril­di. Hä­zir­ki wagt­da ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da hyz­mat­daş­ly­gyň ös­dü­ril­me­gi­niň çäk­le­rin­de «Gal­ky­nyş» gaz kä­ni­ni se­na­gat taý­dan iş­läp geç­me­giň ikin­ji tap­gy­ry­ny, «Türk­me­nis­tan–Hy­taý» gaz­ge­çi­ri­ji­si­niň D ul­ga­my­nyň gur­lu­şy­gy­ny ama­la aşyr­mak göz öňün­de tu­tul­ýar.
Türk­me­nis­tan­da dür­li ul­gam­lar­da ýur­du­my­zyň hü­när­men­le­ri bi­len bi­le­lik­de HHR-iň iri kom­pa­ni­ýa­la­ry iş­le­ýär­ler. Hy­taý işe­wür­le­ri Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let ha­ryt-çig mal bir­ža­syn­da pag­ta, ýod, brom, ne­bit önüm­le­ri­ni we beý­le­ki türk­men ha­ryt­la­ry­ny sa­tyn al­ýar­lar. Ulag, lo­gis­ti­ka, ara­gat­na­şyk, te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar, san­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar ul­gam­la­ry bo­ýun­ça hem gat­na­şyk­lar gi­ňel­dil­ýär. Şeý­le-de, ýur­du­myz söw­da-yk­dy­sa­dy we me­de­ni-yn­san­per­wer gat­na­şyk­la­ry ös­dür­me­gi, hu­su­san-da, ylym, bi­lim, me­de­ni­ýet, sag­ly­gy go­ra­ýyş, sport, sy­ýa­hat­çy­lyk ugur­ly hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­me­gi mak­sat edin­ýär.
Hä­zir­ki wagt­da ozal ga­za­ny­lan Türk­me­nis­ta­nyň Hö­kü­me­ti bi­len Hy­taý Halk Res­pub­li­ka­sy­nyň Hö­kü­me­ti­niň ara­syn­da hyz­mat­daş­lyk et­me­giň 5 ýyl (2021–2025 ýý.) üçin Mak­sat­na­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mek ug­run­da giň ta­gal­la­lar edil­ýär. Bu ba­bat­da ulag hyz­mat­daş­ly­gy­na uly orun de­giş­li­dir. Hy­ta­ýyň «Bir gu­şak – bir ýol» hem-de Türk­me­nis­ta­nyň Be­ýik ýü­pek ýo­lu­ny di­kelt­mek baş­lan­gyç­la­ry­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­niň çäk­le­rin­de Hy­taý–Gyr­gy­zys­tan–Türk­me­nis­tan–Eý­ran de­mir ýol kon­teý­ner ot­lu­la­ry­nyň gat­naw­la­ry­nyň hem-de Hy­taý–Gyr­gy­zys­tan–Öz­be­gis­tan–Türk­me­nis­tan mul­ti­mo­dal hal­ka­ra gat­nat­ma­la­ry­nyň sa­ny­ny we möç­ber­le­ri­ni art­dyr­mak ba­bat­da de­giş­li iş­le­ri ýo­la goý­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär.
Hä­zir­ki wagt­da Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň we Hy­ta­ýyň ara­syn­da hem­me­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gy çuň­laş­dyr­mak üçin mö­hüm esas hök­mün­de «Mer­ke­zi Azi­ýa–Hy­taý» du­şu­şy­gy usu­ly­na ýo­ka­ry ba­ha be­ril­ýär.

Soň­ky 31 ýy­lyň do­wa­myn­da Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň we Hy­ta­ýyň ara­syn­da öza­ra bäh­bit­li­lik we bi­rek-bi­re­ge hor­mat goý­mak esa­syn­da hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry ös­dü­ril­ýär.
18-19-njy maý­da Hy­ta­ýyň 3100 ýyl­lyk ta­ry­hy bo­lan de­mir­ga­zyk-gün­ba­ta­ryn­da­ky Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň esa­sy çat­ryk­la­ry­nyň bi­ri bo­lan Si­an şä­he­rin­de «Mer­ke­zi Azi­ýa–Hy­taý» for­ma­tyn­da döw­let Baş­tu­tan­la­ry­nyň du­şu­şy­gy ge­çi­ri­ler. Bu du­şu­şy­gyň ge­çi­ril­ýän ýe­ri hök­mün­de Si­an şä­he­ri­niň saý­la­nyp alyn­ma­gy ýö­ne ýer­den däl­dir. Be­ýik Ýü­pek ýo­ly ar­ka­ly şu ýer­den ýük­ler Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň üs­ti bi­len Ýew­ro­pa ug­ra­dy­lyp­dyr. Şo­nuň üçin bu ta­ry­hy şä­her­de ge­çi­ril­jek ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki sam­mit döw­le­ta­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň ta­ry­hy­nda tä­ze sa­hy­pa­ny açar. Şu sam­mit ar­ka­ly Öz­be­gis­ta­nyň, Tä­ji­gis­ta­nyň, Gyr­gyz Res­pub­li­ka­sy­nyň we Ga­za­gys­ta­nyň döw­let Baş­tu­tan­la­ry Hy­ta­ýa döw­let sa­pa­ry­ny ama­la aşy­rar. Mä­lim bol­şy ýa­ly, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz şu ýy­lyň ba­şyn­da bu ýur­da özü­niň döw­let sa­pa­ry­ny ama­la aşy­ryp­dy.
Si­an şä­he­rin­de «Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň yk­dy­sa­dy gu­şa­gy» baş­lan­gy­jy öz göz­ba­şy­ny al­ýar. Şo­nuň üçin bu sam­mit yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň has-da pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy ba­bat­da hem uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Hä­zir­ki wagt­da «Mer­ke­zi Azi­ýa–Hy­taý» du­şu­şy­gy usu­ly gör­nüş­de söw­da we da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da al­ty­ta­rap­la­ýyn du­şu­şyk­lar ýo­la go­ýul­dy. Hy­taý ta­ra­py­nyň mag­lu­mat­la­ry­na ser sal­nan­da, Hy­taý bi­len Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň ara­syn­da­ky ha­ryt do­la­ny­şy­gy 2022-nji ýyl­da 70,2 mil­liard dol­la­ra deň bol­dy. 2021-nji ýyl bi­len de­ňeş­di­re­niň­de, bu gör­ke­zi­ji 40 gö­te­rim art­dy. Mer­ke­zi Azi­ýa bi­len Hy­ta­ýyň ara­syn­da­ky dip­lo­ma­tik gat­na­şyk­la­ryň ýo­la goý­lan se­ne­sin­den bä­ri bol­sa, 100 es­se art­dy.
Umu­man, Türk­me­nis­ta­nyň we Hy­ta­ýyň öza­ra gat­na­şyk­la­ry hem iki­ta­rap­la­ýyn, hem-de köp­ta­rap­la­ýyn esas­da ne­ti­je­li ös­dü­ril­ýär. Si­an şä­he­rin­de bol­jak ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki sam­mi­tiň bu gat­na­şyk­la­ra tä­ze iter­gi ber­jek­di­gi­ni bel­le­mek bo­lar.

Me­ret­gel­di BEG­ÇÄ­ÝEW,
Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА