Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan pa­ra­hat­sö­ýü­ji­lik, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk we giň öza­ra hyz­mat­daş­lyk sy­ýa­sa­ty­ny ama­la aşyr­mak esa­syn­da dün­ýä döw­let­le­ri bi­len ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ry­ny iki­ta­rap­la­ýyn we köp­ta­rap­la­ýyn gör­nüş­de, şol san­da ab­raý­ly se­bit we hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň çäk­le­rin­de üs­tün­lik­li ös­dür­ýär. Döw­le­ti­miz Ga­raş­syz­ly­gy­na eýe bo­lan­dan soň­ra, türk­men dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň tä­ze döw­ri baş­lan­dy. Türk­me­nis­tan hä­zir­ki wag­ta çen­li 153 döw­let bi­len dip­lo­ma­tik gat­na­şyk­la­ry ýo­la go­ýup, hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň bir­nä­çe­sin­de we­kil­çi­li­gi alyp bar­ýar. Şeý­le hem ýur­du­my­zyň da­şa­ry ýurt­lar­da he­re­ket ed­ýän dip­lo­ma­tik we­kil­ha­na­la­ry­nyň we kon­sul­lyk­la­ry­nyň 41-si, şo­nuň ýa­ly-da, ýur­du­myz­da akk­re­di­tir­le­nen dip­lo­ma­tik we­kil­ha­na­lar­dyr kon­sul­lyk­la­ryň we hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň we­kil­ha­na­la­ry­nyň 46-sy iki­ta­rap­la­ýyn hem-de köp­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek ba­bat­da umu­my mak­sa­da gö­nük­di­ri­len iş­le­ri alyp bar­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm bö­le­gi­ne öw­rü­len dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de we se­bit­de dost­luk­ly, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny, öza­ra peý­da­ly hyz­mat­daş­ly­gy üp­jün et­mek hal­ky­my­zyň mil­li ýö­rel­ge­le­rin­den göz­baş al­ýar. Şol gat­na­şyk­lar­da Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­na aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Tür­ki­ýe bi­len bi­ziň döw­le­ti­mi­zi köp umu­my­lyk­lar bir­leş­dir­ýär. Ga­raş­syz Türk­me­nis­ta­nyň yg­ty­bar­ly hyz­mat­da­şy­na öw­rü­len bu do­gan­lyk ýurt özü­niň ägirt uly söw­da, yk­dy­sa­dy, se­na­gat, sy­ýa­hat­çy­lyk we üs­ta­şyr-ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa müm­kin­çi­lik­le­ri­ne eýe­dir. Da­şa­ry ýurt­lar bi­len al­nyp ba­ryl­ýan yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň çä­gin­de iş­jeň ma­ýa go­ýum sy­ýa­sa­ty­na aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir. Bu ba­bat­da hem Tür­ki­ýe bi­len Türk­me­nis­ta­nyň gat­na­şyk­la­ry ýo­ka­ry de­re­je­le­re çy­ka­ry­lan­dyr. Hä­zir­ki wagt­da bi­ziň ýur­du­myz­da bir­nä­çe türk kom­pa­ni­ýa­la­ry iş­le­ýär. Dün­ýä bel­li «Rö­ne­sans», «Ça­lyk Hol­ding» ýa­ly iri türk kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da ýur­du­myz­da müň­ler­çe önüm­çi­lik we me­de­ni dur­muş mak­sat­ly des­ga­lar gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Türk­me­nis­tan­da we Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­syn­da hal­ka­ra ser­gi­ler hem-de işe­wür mas­la­hat­lar yzy­gi­der­li ge­çi­ril­ýär. Şu­nuň ýa­ly mö­hüm çä­re­le­ri ge­çir­mek iki ýur­duň ara­syn­da asyl­ly dä­be öw­rül­di.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ge­çen ýy­lyň okt­ýabr aýyn­da Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­na ama­la aşy­ran res­mi sa­pa­ry hem-de türk­men hal­ky­nyň Mil­li Li­de­ri, Türk­me­nis­ta­nyň Halk Mas­la­ha­ty­nyň Baş­ly­gy Gurbanguly Berdimuhamedowyň üçün­ji An­tal­ýa dip­lo­ma­ti­ýa fo­ru­my­na gat­naş­mak mak­sa­dy bi­len Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­na ama­la aşy­ran iş sa­pa­ry döw­le­ta­ra gat­na­şyk­la­ryn­da tä­ze sa­hy­pa­la­ry aç­dy. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň bu sa­pa­ry iki ýur­duň ara­syn­da ýan­gyç-ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da­ky hyz­mat­daş­ly­ga aý­ra­tyn iter­gi ber­di. Tür­ki­ýä türk­men elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny eks­port et­mek, dost­luk­ly ýur­da türk­men te­bi­gy ga­zy­ny «swap» usu­ly ar­ka­ly iber­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly me­se­le­le­re se­re­dil­di. Bu ugur­da de­giş­li res­mi­na­ma­la­ra gol çe­kil­di. Hu­su­san-da, Türk­me­nis­tan bi­len Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­nyň ara­syn­da ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri ba­bat­da hyz­mat­daş­lyk et­mek bo­ýun­ça me­ýil­ler ha­kyn­da Jar­na­ma; «Türk­men­gaz» döw­let kon­ser­ni bi­len Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy­nyň Ener­ge­ti­ka we te­bi­gy se­riş­de­ler mi­nistr­li­gi­niň ara­syn­da te­bi­gy gaz ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek me­se­le­si ba­bat­da öza­ra hyz­mat­daş­lyk et­mek ha­kyn­da Äht­na­ma gol çe­kil­di.
Türk­me­nis­tan we Tür­ki­ýe kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak bi­len, «Bir mil­let – iki döw­let» ýö­rel­ge­sin­den ugur al­ýar­lar. Bu bol­sa iki­ta­rap­la­ýyn hem-de köp­ta­rap­la­ýyn esas­da­ky ne­ti­je­li gat­na­şyk­lar üçin berk bin­ýat bo­lup hyz­mat ed­ýär. Yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lyk ba­ra­da aý­dy­lan­da, iki­ta­rap­la­ýyn söw­da do­la­ny­şy­gy­nyň ok­gun­ly ös­dü­ril­ýän­di­gi we onuň 2,5 mil­liard dol­lar­dan gow­rak bo­lup, gel­jek­de bu gör­ke­zi­ji­le­ri 5 mil­liard dol­la­ra çen­li ýe­tir­mä­ge müm­kin­çi­lik bar­dy­gy döw­le­ta­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň gel­je­gi­niň has aý­dyň­dy­gy­ny gör­kez­ýär.
Hä­zir­ki dö­wür­de iki ýur­duň ara­syn­da söw­da-yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gyň äh­mi­ýe­ti has-da art­ýar. Gep­le­şik­ler­de iki ýur­duň ha­ryt do­la­ny­şy­gy­nyň möç­be­ri­ni art­dyr­ma­gyň mö­hüm­di­gi bel­le­nil­di. Bu ugur­da bar bo­lan uly müm­kin­çi­lik­ler, ola­ry he­re­ke­te ge­çir­me­giň ýol­la­ry ba­ra­da pi­kir al­şyl­dy. Türk­men te­bi­gy ga­zy­nyň we elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň Tür­ki­ýä ibe­ril­me­gi­niň me­se­le­le­ri der­wa­ýys we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar. Iki ýur­duň ara­syn­da söw­da­ny ös­dür­mek­de üs­ta­şyr ýük da­şa­ma­lar ul­ga­myn­da hyz­mat­daş­ly­gy çuň­laş­dyr­ma­gyň mö­hüm or­ny tas­syk­la­nyl­dy. Bar bo­lan ulag ge­çel­ge­le­ri­niň, hu­su­san-da, Ha­za­rüs­ti hem-de Ha­zar deň­zi–Ga­ra de­ňiz ulag ge­çel­ge­le­ri­niň iş­jeň­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­gyň we tä­ze ugur­la­ry dö­ret­me­giň öza­ra bäh­bit­li bol­jak­dy­gy­na üns çe­kil­di.
Şeý­le-de, Gahryman Arkadagymyzyň üçün­ji An­tal­ýa dip­lo­ma­ti­ýa fo­ru­my­na gat­naş­ma­gy hem-de bu fo­ru­myň be­lent mün­be­rin­den hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ryň hä­zir­ki ýag­da­ýy ba­ra­da çy­kyş et­me­gi dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gin­de uly ses­len­me dö­ret­di. Gahryman Arkadagymyzyň dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gin­de sy­ýa­sy howp­suz­ly­gy, dur­nuk­ly­ly­gy, yk­dy­sa­dy ösü­şi ga­zan­mak ug­run­da­ky ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­me­giň ze­rur­dy­gy bi­len bag­ly çy­ky­şy uly gy­zyk­lan­ma dö­ret­di.
Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li da­şa­ry sy­ýa­sa­ty ugur edi­nen ýur­du­my­zyň Äh­lu­mu­my howp­suz­lyk stra­te­gi­ýa­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak, Bi­ta­rap­ly­gyň we öňü­ni alyş dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň müm­kin­çi­lik­le­rin­den ýer­lik­li peý­da­lan­mak, Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­na ýet­mek, pes ug­le­rod­ly ener­ge­ti­ka geç­mek, dün­ýä­de hyz­mat­daş­lyk et­me­giň tä­ze nus­ga­la­ry­ny dö­ret­mek, ulag bag­la­ny­şy­gy­ny kä­mil­leş­dir­mek, inkl­ýu­ziw ulag ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­mek, eko­lo­gi­ýa ugur­ly hyz­mat­daş­ly­gy ber­kit­mek ba­bat­da düýp­li pi­kir­le­ri we ga­ra­ýyş­la­ry be­ýan et­di.

Dün­ýä ÝE­GEN­MY­RA­DO­WA,
Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

 

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА