Batbörek nä­çe ki­çi hem bol­sa, onuň uzak ta­ry­hy bo­lup, ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri dür­li mak­sat­lar üçin ula­ny­lyp­dyr. Il­kin­ji uç­ýan en­ja­myň hy­taý­ly­lar ta­ra­pyn­dan oý­la­nyp ta­py­lan­dy­gy aý­dyl­ýar. Wag­tyň geç­me­gi bi­len bat­bö­rek Azi­ýa ýurt­la­ryn­dan Ýew­ro­pa, Ame­ri­ka we Awst­ra­li­ýa ýaý­rap­dyr. Dür­li dö­wür­ler­de bat­bö­re­giň dür­li gör­nüş­le­ri peý­da bo­lup­dyr. Bat­bö­rek yl­my açyş­lar et­mek, me­teo­ro­lo­gi­ýa bar­lag­la­ry­ny ge­çir­mek üçin hem peý­da­la­ny­lyp­dyr. Ýel, ba­syş we ho­wa aky­my bat­bö­rek bi­len öl­çe­nip­dir. Il­kin­ji uça­ry oý­lap ta­pan do­gan­lar Wraýt­lar hem bat­bö­rek­den peý­da­la­nyp­dyr­lar. Oý­lap ta­py­jy­lar ulu­ly­gy 1,5 met­re ba­ra­bar bo­lan gu­tu­dan ýa­sa­lan iki ga­nat­ly uçar şe­kil­li bat­bö­re­gi uçar­la­ryň ho­wa­da nä­hi­li do­lan­dy­ry­lyp bi­lin­jek­di­gi­ni öw­ren­mek üçin peý­da­la­nyp­dyr­lar. Şeý­le­lik­de, uçar­la­ryň ýa­sal­ma­gyn­da bat­bö­re­giň uly go­şan­dy bo­lup­dyr.
Ame­ri­ka­ly alym Ben­ža­min Frank­lin ýyl­dy­rym­da elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň bar­dy­gy­ny bat­bö­rek ar­ka­ly su­but edip­dir.
Te­le­fo­ny oý­lap ta­pan Alek­sandr Gra­ýam Bell hem yl­my açyş­la­ry üçin bu en­ja­my ula­nyp­dyr.
An­tark­ti­ka­nyň gar bi­len ör­tü­len ýer­le­rin­de sa­ni­le­ri çek­mek üçin hem bat­bö­rek ula­ny­lyp­dyr.

Gy­zyk­ly güý­men­je. Tomus pas­ly­nyň do­wam ed­ýän şu gün­le­rin­de wag­ty­my­zy has şa­dy­ýan we gy­zyk­ly ge­çir­mek üçin dür­li oýun­la­ry oý­na­ýa­rys. Eý­sem, siz bat­bö­rek uçu­ryp gör­dü­ňiz­mi?!
El­bet­de, teh­no­lo­gi­ýa­nyň ös­me­gi bi­len hä­zir­ki wagt­da bat­bö­rek yl­my mak­sat­lar üçin ula­nyl­ma­ýar. Şeý­le-de bol­sa bu ýö­ne­keý gu­ral has köp güý­men­je mak­sa­dy bi­len ula­nyl­ýar. Hy­taý­da hal­ka­ra bat­bö­rek fes­ti­wa­ly ge­çi­ril­ýär. Bat­bö­re­gi uçur­mak üçin şe­ma­lyň öwüs­me­gi­ne hem ze­rur­lyk ýok. Ýe­ňil ma­te­ri­al­dan ýa­sa­lan bat­bö­rek­ler aň­sat­lyk bi­len uçu­ry­lyp bil­ner. Bat­bö­re­giň yzyn­da­ky guý­ru­ja­gy di­ňe owa­dan­lyk üçin däl, eý­sem, tiz­li­gi­ni we de­ňag­ram­ly­ly­gy­ny hem sak­la­ma­ga ýar­dam ed­ýär. Has be­len­de gal­ýan bat­bö­rek­le­riň ýü­pi in­çe bol­sa, eli­ňi­zi kes­me­gi müm­kin. Şol sebäp­li el­lik ge­ýil­se go­wy bo­lar. Agaç­lyk ýa-da elekt­rik ge­çi­ri­ji­le­ri­niň go­la­ýyn­da bat­bö­rek uçur­mak­dan ga­ça du­ruň! Ýel tu­ran wag­ty bu oý­na­waç­lar bi­len oý­na­maň! Se­bä­bi ýyl­dy­rym çak­sa, howp­ly bo­lup bi­ler. Is­le­se­ňiz bat­bö­re­giň taý­ýar gör­nü­şi­ni hem sa­tyn alyp bi­ler­si­ňiz ýa-da ony özü­ňiz hem ýa­sap bi­ler­si­ňiz.

«Bir el­ýag­ly­gyň burç­la­ry­ny ata­nak­la­ýyn ep­le­se­ňiz, bat­bö­re­giň esa­sy bö­le­gi eme­le ge­ler».
Ben­ža­min Frank­li­nuň dos­ty Pe­ter Kol­li­so­na 1752-nji ýyl­da ýa­zan ha­tyn­dan.

Nä­dip ýa­sa­ma­ly? Ilki iki ta­ýa­jy­gy şe­kil­dä­ki ýa­ly ata­nak­la­ýyn da­ňyp ýa-da çüý­läp, bir­leş­di­riň! Ka­gy­zy ýe­re ýa­zyp, üs­tü­ne ata­nak gör­nüş­li aga­jy ýer­leş­di­riň! Gap­dal­la­ryn­dan epin üçin 2 sm çe­me­si go­ýup, da­şy­ny ke­siň! Ýe­lim bi­len ka­gy­zy ýe­lim­läň! Ony skoç bi­len has hem ber­ki­diň! Iki gap­da­lyn­dan ýüp da­ňyň! Is­le­se­ňiz hal­ka da­kyp ýü­pi şo­ňa hem da­ňyp bi­ler­si­ňiz. Taý­ýar bo­lan oý­na­wa­jy uçur­mak üçin si­ze bi­ri­niň kö­me­gi ge­rek bo­lar. Siz bat­bö­re­giň uzyn ýü­pü­niň ujun­dan tu­tup şe­ma­la ta­rap yl­ga­ma­ly, ýol­da­şy­ňyz bol­sa, ony ýo­ka­ry gal­dy­ryp, bel­li bir wagt­dan soň­ra goý­ber­me­li.
Bat­bö­re­giň ýa­sa­ly­şy ba­ra­da­ky il­kin­ji mag­lu­mat hy­taý­ly fi­lo­sof Mo Di­niň (Mo-szy, b.e.ö 470-391 ýý.) ýaz­gy­la­ryn­da ga­bat gel­ýär. Fi­lo­sof tag­ta bö­le­gin­den bat­bö­rek ýa­sa­mak üçin üç ýyl sarp edip­dir. Ol ýü­pek­den we berk ma­te­ri­al bo­lan bam­buk­dan peý­da­la­nyp­dyr. Il­kin­ji hy­taý bat­bö­rek­le­rin­de ýo­ka­ry gal­dy­gy­sa­ýyn ýe­liň güý­jü­ne ses çy­kar­ýan gör­nüş­le­ri hem bo­lup­dyr. Bu bat­bö­rek­ler hy­ýa­ly gah­ry­man­la­ryň şe­ki­li bi­len be­ze­lip­dir.
Il­kin­ji bat­bö­rek­ler te­kiz we kwad­rat şe­kil­li bo­lup­dyr. Hä­zir­ki wagt­da bol­sa, dür­li şe­kil­li, ga­ba­ra­ly bat­bö­rek­ler hem ýa­sal­ýar. Bat­bö­rek­ler güý­men­je mak­sa­dy bi­len Azi­ýa ýurt­la­ryn­da has köp uçu­ryl­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА