Af­ri­ka yk­ly­my uly gi­ňiş­li­gi eýe­le­ýän haý­wa­nat dün­ýä­si­niň köp­dür­lü­li­gi bi­len ta­nal­ýar. Se­bit­de müň­ler­çe gek­tar tro­pik to­kaý­lyk­lar, sa­wan­na­lar bo­lup, ýyr­ty­jy­la­ryň, pil­le­riň we beý­le­ki jan­dar­la­ryň uly sü­rü­le­ri ýa­şa­ýar. Bu se­bi­tiň haý­ran gal­dy­ry­jy tä­sin­lik­le­ri­niň bi­ri hem gyz­gylt köl bo­lup, su­wu­nyň dü­zü­mi we reň­ki bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Tan­za­ni­ýa­nyň Aru­şa se­bi­ti­niň de­mir­ga­zy­gyn­da ýer­leş­ýän Be­ýik Rift jül­ge­sin­dä­ki gyz­gylt köl dün­ýä­dä­ki iň awu­ly (ka­us­tik) köl­le­riň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Uzyn­ly­gy 57 ki­lo­met­re, ini 22 ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lan Nat­ron kö­lü­niň su­wu­nyň tem­pe­ra­tu­ra­sy 40 de­re­je­den ýo­kar­da sak­lan­ýar. «Ýy­ly köl» hem di­ýil­ýän Nat­ron ýal­pak suw­ly bo­lup, iň çuň ýe­ri 3 met­re ýet­ýär. Köl aş­gar su­wu­ny we kö­lüň duz gat­la­gy­ny gy­zyl reň­ke öwür­ýän, gy­zyl pig­ment­le­ri ön­dür­ýän «ha­lo­fil­ler» at­ly mi­ko­or­ga­ni­zim­ler­den eme­le ge­lip­dir.
Alym­la­ryň bel­le­me­gi­ne gö­rä, Be­ýik Rift jül­ge­sin­dä­ki wul­kan bas­seý­nin­de ýa­gyş su­wu­nyň top­lan­ma­gy hem-de çeş­me­le­riň we ow­nuk der­ýa­la­ryň guý­ma­gy ne­ti­je­sin­de köl eme­le ge­lip­dir. Daş-tö­we­re­gi gur­şa­lan köl baş­ga der­ýa ýa-da deň­ze su­wu­ny guý­ma­ýar. Kö­lüň ady­ny alan nat­ron mad­da­sy ga­dy­my mü­sür­li­le­riň mu­my­ýa et­mek üçin ula­nan mi­ne­ral du­zu­dyr. Gu­ra­dy­jy we bak­te­ri­ýa gar­şy se­riş­de bo­lan nat­ron du­zy or­ga­nizm­dä­ki äh­li su­wy so­rup alyp, be­de­ni gu­rad­ýar. Howp­ly ha­sap­lan­ýan bu köl­de hiç hi­li jan­ly-jan­dar ýa­şa­ma­ýar. Guş­lar­dyr süý­re­ni­ji­ler ýal­ňy­şyp kö­lüň tö­we­re­gi­ne ba­ran ýag­da­ýyn­da gu­rap, heý­ke­le öw­rül­ýär.
Aş­gar su­wu­nyň bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Nat­ron kö­lün­dä­ki süý­ji suw­ly bat­ga­lyk­lar­da fla­min­go­lar (gül­gü­ne gaz) ýa­şa­ýar. Ýer ýü­zün­dä­ki ki­çi­jik fla­min­go­la­ryň 75 gö­te­ri­mi gyz­gylt köl­de ýa­şa­ýar. Gül­gü­ne guş­lar ti­la­pi­ýa ba­ly­gy hem-de su­wo­tu­lar bi­len iý­mit­len­ýär. Nat­ron kö­lün­de ba­lyk­la­ryň en­de­mik gör­nü­şi bo­lan al­ko­la­pi­ýa hem ýa­şa­ýar. Gül­gü­ne guş­lar bi­len be­ze­len gyz­gylt köl dün­ýä­niň iň tä­sin ýer­le­ri­niň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Nat­ron kö­li Bü­tin­dün­ýä te­bi­gat gaz­na­sy ta­ra­pyn­dan yk­rar edi­len go­ral­ýan çäk­le­riň bi­ri­dir.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА