Ýe­lim­li len­ta

Hä­zir­ki wagt­da ýe­lim­li len­ta­lar gün­de­lik dur­muş­da köp ula­nyl­ýan se­riş­de­le­riň bi­ri­dir. Il­kin­ji ýe­lim­li bag­lar 1670-nji ýyl­lar­da peý­da bol­ýar. Şol dö­wür­ler saz gu­ral­la­ry­ny ön­dür­ýän us­sa­lar saz gu­ra­ly­nyň bö­lek­le­ri­ni bir-bi­ri­ne ber­kit­mek üçin ýe­lim­li ka­gyz­la­ry dö­re­dip­dir­ler. Ge­çen asy­ryň baş­la­ryn­da luk­man­lar näsag­la­ryň döw­len sy­na­la­ry üçin gips­le­ri we ýe­lim­li bag­la­ry oý­lap tapyp­dyr­lar. Hä­zir­ki wagt­da­ky ýa­ly ýe­lim­li len­ta­lar 1930-njy ýyl­da peý­da bol­dy.
1920-nji ýyl­lar­da azyk önümlerini gaý­ta­dan iş­le­ýän kär­ha­na­lar we söwda merkezleri ha­ryt­la­ry­ny gap­la­mak üçin sel­lo­fan (sell­ýu­lo­za­dan edi­len çyg ge­çir­me­ýän ýu­ka we çe­ýe plýon­ka) ula­nyp baş­la­ýar­lar. Bu ka­gyz­lar çyg ge­çir­me­ýän hem bol­sa azyk ha­ry­dy sal­nan ka­gy­zyň bi­rig­ýän ýe­rin­den suw ge­çip bil­ýär­di. Şol se­bäp­li sel­lo­fa­na gap­la­nan ha­ry­dy yk­jam ýap­mak üçin tä­ze usul ge­rek bol­ýar. Kom­pa­ni­ýa­lar bu me­se­lä­ni çöz­mek üçin ame­ri­kan in­že­ne­ri Ri­çard Drýuw­dan (1899-1980) kö­mek so­ra­ýar­lar. Bu ugur­da bir ýyl­dan gow­rak zäh­met çe­ken Drýuw we onuň ýol­baş­çy­lyk ed­ýän to­pa­ry dört gat­lak­ly sell­ýu­lo­za len­ta­ny oý­lap tap­ýar. Bu len­ta ýe­lim­den, ýe­li­mi sell­ýu­lo­za­da sak­la­mak üçin iç­lik­den, sell­ýu­lo­za­dan we daş­ky gat­lak­dan yba­rat bo­lup­dyr. Bu oý­lap ta­py­şyň yzy­sü­re sel­lo­fa­ny gyz­dy­ryp ýa­pyş­dyr­ýan usul hem oý­la­nyp ta­pyl­ýar.
Drýu­wyň oý­lap ta­pan len­ta­sy wag­tyň geç­me­gi bi­len beý­le­ki ma­te­ri­al­lar­dan ýa­sa­lan gap­la­ry, buk­ja­la­ry ber­kit­mek üçin hem ula­ny­lyp baş­lan­ýar. Oý­la­nyp ta­py­lan se­riş­dä­niň şeý­le hä­si­ýe­ti­niň bar­dy­gy se­bäp­li ol di­ňe kär­ha­na­lar­da däl, eý­sem, gün­de­lik dur­muş­da hem ula­ny­lyp baş­lan­ýar. Drýuw öz oý­lap ta­py­şy­nyň beý­le de­re­je­de ýaý­ra­ma­gy­na ga­raş­man­dyr. Soň­ky ýyl­lar­da dür­li ulu­lyk­da­ky ýe­lim­li len­ta­la­ryň reňk­siz gör­nüş­le­ri­niň hem dö­re­dil­me­gi bi­len onuň ula­ny­ly­şy has-da art­ýar.
Halk ara­syn­da «skoç» di­ýil­me­gi­niň se­bä­bi bol­sa, bu ha­ry­dyň il­ki­baş­da «Scotch» atly çy­ka­ryl­ma­gy bi­len bag­ly­dyr. Ri­çard Drýu­wyň zäh­met çe­ken 3M at­ly kom­pa­ni­ýa­sy şeý­le at bi­len ýe­lim­li len­ta­la­ry ön­dür­ýär.