Piz­za dün­ýä­de iň halanýan ta­gam­la­ryň bi­ri­dir. Ital­ýan aş­ha­na­syn­dan göz­baş al­ýan «te­kiz çö­rek» bü­tin dün­ýä­de meş­hur­lyk ga­za­nyp, ÝU­NES­KO-nyň Bü­tin­dün­ýä gym­mat­lyk­la­ry­nyň bir bö­le­gi­ne öw­rül­di. Her ýy­lyň 9-njy few­ra­lyn­da Bü­tin­dün­ýä piz­za gü­ni bel­le­ni­lip ge­çil­ýär. Asyl nus­ga­da taý­ýar­lan­ýan nea­pol piz­za­sy «ha­ky­ky piz­za» ha­sap­la­nyp, oňa po­mi­dor we mo­za­rel­la peý­ni­ri go­şul­ýar. Ha­ky­ky piz­za taý­ýar­la­nan­da kon­di­ter önüm­le­ri­ne ni­ýet­le­nen un däl-de, çö­rek önüm­le­ri üçin üwe­len ýo­ka­ry be­lok­ly un saý­lan­ýar. Piz­za üçin ha­myr el bi­len ýa-da pes tiz­lik­li mik­ser bi­len ýug­rul­ýar. El bi­len ba­sy­lyp ýa­zy­lan ha­my­ryň ga­lyň­ly­gy 3 mil­li­metr­den geç­me­li däl. Adat­ça ha­ky­ky piz­za po­mi­dor go­ýult­ma­sy çal­nyp, üs­tü­ne di­lim­le­nen po­mi­dor, gyr­gyç­dan ge­çi­ri­len mo­za­rel­la peý­ni­ri we zeý­tun go­ýul­ýar. Piz­za 485 de­re­je gyz­gyn­lyk­da 60-90 se­kunt­da bi­şi­ril­ýär. Ha­ky­ky piz­za ýum­şak we hoş­boý ys­ly bol­ýar. XIX asy­ryň baş­la­ryn­da oý­la­nyp ta­py­lan bu ta­ga­myň hä­zir­ki wagt­da 687 gör­nü­şi bar. Olar­dan rim piz­za­sy, la­sio piz­za­sy, rus­ti­ka, al tag­lio, ro­ma­na, we­na, kap­ri­ço­za, dört peý­nir piz­za­sy, ak piz­za, in­jir­li piz­za, si­si­li­ýa piz­za­sy, dört bö­lek­li piz­za we pi­sa­na piz­za meş­hur gör­nüş­ler ha­sap­lan­ýar. Piz­za­nyň ulu­ly­gy kö­ke ýa­ly «piz­zet­ta» at­ly ki­çi­jik gör­nü­şi hem taý­ýar­lan­ýar. Her ýyl dün­ýä­de 30 mil­liard­dan gow­rak piz­za iýil­ýär.

Ta­ry­hy
Ga­dy­my mü­sür­li­ler, rim­li­ler we grek­ler ir­ki dö­wür­ler­de çö­re­giň üs­tü­ne ir-iý­miş, bi­şi­ri­len et go­ýup iýen hem bol­sa­lar, piz­za­nyň oý­la­nyp ta­py­lan ýe­ri Ita­li­ýa­nyň Nea­pol şä­he­ri ha­sap­lan­ýar. Bu şä­her mi­la­dy­dan öň­ki 600-nji ýyl­lar­da grek­ler ta­ra­pyn­dan dö­re­di­lip, 1700-1800-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da has gül­läp ös­ýär. Şol ýyl­lar nea­pol­ly­lar azyk ýet­mez­çi­li­gi­niň öňü­ni al­mak üçin çalt hem is­rip edil­män iý­lip bi­lin­jek tä­ze ta­ga­my – piz­za­ny oý­lap tap­ýar­lar. Ba­ha­sy hem ar­zan bo­lan bu ta­gam ara­syn­dan ikä ke­si­len te­ge­lek çö­re­giň üs­tü­ne po­mi­dor, peý­nir, ýag, an­si we sa­rym­sak go­ýlup taý­ýar­la­nyp­dyr. Il­ki­baş­da ha­lan­ma­dyk bu iý­mit soň­ra et­den, peý­nir­den, de­ňiz önüm­le­rin­den, kö­me­lek­den, gök önüm­ler­den we mi­we­ler­den taý­ýar­la­nyp baş­lan­ýar. Bu ta­gam eý­ýäm XIX asy­ryň ahyr­la­ryn­da ta­gam sa­na­wyn­da öň­dä­ki or­ny eýe­läp, Ýew­ro­pa­nyň beý­le­ki ýurt­la­ryn­da hem-de Ame­ri­ka­da meş­hur­lyk ga­zan­ýar. Wag­tyň geç­me­gi bi­len piz­za ada­ty taý­ýar­la­nyş usu­lyn­dan üýt­ge­di­lip, dür­lü­çe usul­da müş­de­ri­le­re hö­dür­le­nip baş­lan­ýar. Ita­l­ýan şä­her­le­rin­de aý­ra­tyn piz­za res­to­ran­la­ry we piz­za bi­şi­ri­ji­ler peý­da bol­ýar. XX asyr­da müş­de­ri­le­riň sar­gyt­la­ry­nyň yzy üzül­me­ýän­di­gi se­bäp­li, doň­du­ry­lan ýa­rym taý­ýar piz­za­lar peý­da bol­ýar. Esa­san hem, Ame­ri­ka ýurt­la­ryn­da piz­za el­tip be­ri­ji­ler tä­ze usu­ly oý­lap tap­ýar­lar. Olar in­di piz­za­ny res­to­ran­da bi­şi­rip äkit­män, şä­he­riň dür­li ýer­le­rin­de için­de mik­ro­tol­kun pe­ji bo­lan sar­gyt aw­tou­la­gyn­da müş­de­ri­le­riň ja­ňy­na ga­raş­ýar­lar. El­tip be­ri­ji­ler sar­gyt edi­len ba­dy­na doň­du­ry­lan ýa­rym taý­ýar piz­za­ny mik­ro­tol­kun peç­de gyz­dy­ryp, az sa­lym­da müş­de­ri­le­re gow­şur­ýar­lar. Hat­da şol ýyl­lar piz­za res­to­ran­la­ry­nyň ara­syn­da «Kim çalt el­tip ber­me­şek» ýa­ryş­la­ry hem gu­ral­ýar.
Bü­tin­dün­ýä piz­za gü­ni di­ňe bir Ita­li­ýa­da däl, eý­sem, tu­tuş dün­ýä­de bel­le­nip ge­çil­ýär. Baý­ram­çy­lyk my­na­sy­bet­li çalt we köp piz­za iý­mek ýa­ryş­la­ry, iň uly piz­za, iň uzyn piz­za we iň agyr piz­za bäs­le­şik­le­ri hem ge­çi­ril­ýär. Şeý­le hem ser­gi­ler, ýar­mar­ka­lar we piz­za taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça sa­pak­lar ge­çi­ri­lip, us­sat piz­za aş­pez­le­ri­ne baý­rak­lar gow­şu­ryl­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА