– Ekoul­gam­lar, ýag­ny, to­kaý­lar, oba ho­ja­lyk ýer­le­ri, öri meý­dan­la­ry gaý­ta­dan di­kel­di­len ha­la­tyn­da, döw­let­ler ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne, ýer­le­riň za­ýa­lan­ma­gy­na, bio­dür­lü­li­giň ýit­me­gi­ne gar­şy gö­reş­de, şeý­le-de dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­na ýet­mek­de mö­hüm üs­tün­lik­le­ri ga­za­nyp bi­ler­ler – di­ýip, bar­lag­la­ryň aw­tor­la­ry bel­le­ýär­ler.
Hä­zir­ki wagt­da 115 ýurt iri hal­ka­ra daş­ky gur­şaw kon­wen­si­ýa­la­ry­na, Pa­riž yla­la­şy­gy­na we mil­li bio­dür­lü­li­giň stra­te­gi­ýa­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, ýer­le­ri abat­la­mak borç­na­ma­la­ry­ny öz üs­tü­ne al­dy­lar. Bu me­ýil­na­ma­la­ryň hem­me­si top­ra­gyň kem-kem­den ýa­ra­maz­laş­ma­gy­nyň we to­kaý­la­ryň ça­pyl­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak üçin ni­ýet­le­nen­dir. Des­lap­ky mag­lu­mat­la­ra gö­rä, 765 mil­li­on­dan 1 mil­liard gek­ta­ra çen­li meý­dan­lar di­kel­di­ler. Di­kel­dil­jek meý­da­nyň ýa­ry­sy­na go­la­ýy Af­ri­ka­da, Sa­ha­ra­nyň gü­nor­ta­syn­da ýer­leş­ýär. Me­ýil­na­ma­nyň ep-es­li bö­le­gi bol­sa, Azi­ýa­nyň we La­tyn Ame­ri­ka­sy­nyň eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­na gö­nük­di­ri­len­dir.
– Ekoul­ga­my di­kelt­mek bo­ýun­ça on­ýyl­ly­ga de­giş­li me­ýil­na­ma­la­ryň we borç­na­ma­la­ryň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­li­şi­niň baş­lan­jak wag­ty­na go­laý­laş­ýa­rys – di­ýip, BMG-nyň çöl­leş­mä­ge gar­şy gö­reş kon­wen­si­ýa­sy­nyň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji sek­re­ta­ry Ib­ra­him Tiau aýt­dy. Ol ýer­le­ri di­kelt­mek üçin go­ýul­ýan ma­ýa go­ýum­la­ry­nyň di­ňe bir daş­ky gur­şa­wa däl, eý­sem, so­si­al we yk­dy­sa­dy taý­dan hem peý­da­ly bol­jak­dy­gy­ny tassyklady. Tä­ze bar­la­gyň aw­tor­la­ry äh­li ekoul­gam­la­ryň ön­dü­ri­ji­li­gi­ni gu­ry ýer­de-de, suw­da-da giň ge­rim­de gaý­ta­dan di­kelt­me­giň adam­za­da hem-de te­bi­ga­ta ägirt uly peý­da ge­tir­jek­di­gi­ni bel­le­di­ler.
Hü­när­men­le­riň pi­ki­ri­çe, ekoul­gam­la­ryň jan­lan­ma­gy yk­dy­sa­dy­ýe­ti di­kelt­mä­ge kö­mek eder, bu bol­sa mil­li­on­lar­ça «ýa­şyl» iş ýer­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi­ne ge­ti­rer. Oba ho­ja­ly­k ýer­le­ri, öri meý­dan­la­ry, to­kaý­lar, bat­ga­lyk ýer­ler we torf ýer­ler ýa­ly ýe­rüs­ti ekoul­gam­la­ryň jan­lan­dy­ryl­ma­gy ola­ryň ug­le­ro­dy sak­la­mak we ho­wa goý­be­ril­ýän zy­ýan­ly gaz­la­ry azalt­mak uky­by­ny di­kel­der. Gör­ke­zi­len me­ýil­na­ma­la­ryň dog­ry ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi bi­len ekoul­gam­la­ry di­kelt­mek bo­ýun­ça iş­ler flo­ra we fau­na­nyň çalt azal­ma­gy­nyň öňü­ni al­ma­ga, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ma­ga hem-de suw ýet­mez­çi­li­gi­ni azalt­ma­ga kö­mek eder. Mun­dan baş­ga-da, oňat ýo­la goý­lan te­bi­gy ekoul­gam­lar dün­ýä­de eme­le ge­len çyl­şy­rym­ly ýag­daý­lar bi­len gö­reş­de aý­ra­tyn äh­miý­te eýe­dir.
– Hä­zir­ki wagt­da ekoul­gam­la­ry di­kelt­mek­de oňyn bäs­deş­lik ru­hy ýü­ze çyk­ýar. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de dün­ýä döw­let­le­ri­niň ara­syn­da agaç ek­mek­li­ge bo­lan is­leg bar­ha art­ýar – di­ýip, ÝU­NEP-iň iş­gä­ri Tim Kris­to­fer­sen aýt­dy. Em­ma ol öz wag­tyn­da, ge­rek­li ýer­le­rin­de ýer­li jem­gy­ýet­le­riň gol­da­wy bi­len agaç ek­me­giň mö­hüm­di­gi­ni bel­le­di. Şeý­le hem ol ekoul­gam­la­ry di­kelt­me­giň bar­şyn­da de­ňiz ke­nar­la­ry­ny we der­ýa­la­ry­ny ýat­dan çy­kar­ma­ly däl­di­gi­ni hem sö­zü­niň üs­tü­ne goş­dy.
BMG-niň ekoul­ga­my di­kelt­mek bo­ýun­ça on­ýyl­ly­gy bar bo­lan we tä­ze borç­na­ma­la­ry ber­jaý et­mek­de ze­rur çä­re­le­ri gör­mek üçin müm­kin­çi­lik­dir. 2030-njy ýy­la çen­li dö­wür­de göz öňün­de tu­tul­ýan me­ýil­na­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek üçin, tak­my­nan, 1 tril­li­on dol­lar ge­rek bo­lar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА